«انت منی بمنزله هارون من موسی الّا انّه لا نبیَ بعدی».
ای علی تو برای من همانند هارون نسبت به موسی هستی، جز این که نبیی بعد از من نخواهد بود.
علامه حلی میفرماید: «این حدیث بین همه مسلمانان متواتر است و همه آن را نقل کردهاند. تنها در دلالت این روایت بر امامت با هم اختلاف دارند»[۲۱۹].
از منظر محقق طوسی یکی دیگر از نصوصی که بر امامت بلافصل حضرت علیA بعد از نبی اکرم۶ دلالت می‌کند، حدیث منزلت است که از احادیث متواتر می‌باشد[۲۲۰].
۱-۲-۳٫ بیان استدلال:
کلمه منزلت اسم جنس مضاف است و اسم جنس مضاف مفید عموم است. استثنا نیز گواه عام بودن آن است، زیرا مستثنی منه باید عام باشد و چون تنها مرتبه نبوت استثنا شده است، در نتیجه بقیه مراتب در تحت عام باقی می‌ماند. از جمله مراتبی که تحت عام باقی مانده است، خلیفه بودن برای حضرت موسیA و بعد از او تدبیر عموم مردم را در اختیار داشتن است[۲۲۱].
۲-۲-۳٫ ایرادهای قوشچی[۲۲۲]:
۱٫این حدیث متواتر نیست، بلکه خبر واحد است.
۲٫در مقابل این حدیث اجماع قرار گرفته است.
۳٫در این حدیث عامی وجود ندارد تا با بهره گرفتن از آن همه مقامات هارون را برای حضرت علیA اثبات کرد، زیرا:
اولا؛ عبارت «منزله هارون» عام نیست، بلکه نهایت چیزی که میتوان ادعا نمود، اطلاق است، زیرا اسم مفرد مضاف به علم، اطلاق را فایده می‌دهد و حتی چه بسا ادعا شود که اطلاق را نیز نمی‌رساند و دلالت بر فرد معین می‌کند؛ مانند اضافه غلام به زید در ترکیب غلام زید.
ثانیا؛ استثنا در این حدیث استثنای متصل نیست، بلکه منقطع و به معنای لکن است، پس از طریق استثنا نمی‌توان عمومیت را اثبات کرد.
شاهد دیگر بر عدم وجود عمومیت در این حدیث این است که از منازل هارون نسبت به موسی اخوه است که برای علیA ثابت نیست، مگر این که جواب داده شود، انتفاء اخوه روشن بوده است و به علت وضوح در حکم مستثنی و خارج است.
۴٫خلافت از منازل هارون نبوده است و آیه شریفه «اخلفنی فی قومی»[۲۲۳] بر خلافت هارون دلالت نمیکند، بلکه موسیA با این سفارش خود، هارون را بر رعایت و مواظبت احوال قومش تاکید می‌کند.
-
- این حدیث بر بقای خلافت پس از مرگ موسیA دلالت نمیکند به عبارت دیگر خلافت هارون تنها در زمان حیات موسی ثابت می‌باشدو انتفای خلافت به سبب موت موسیA عزل یا نقص شمرده نمی‌شود.
-
- تصرف و نفوذ امر هارون بعد از موسی به خاطر نبوتش است نه به خاطر امامت او.
-
- این حدیث بر فرض دلالت بر امامت حضرت علیA، امامت و خلافت ائمه سه گانه پیش از او را نفی نمیکند.
۱-۲-۲-۳٫ نقد و بررسی:
حدیث منزلت در اماکن مختلف و با بیان‌های متفاوتی از رسول اکرم۶ روایت شده است که لازم است در آغاز به این اماکن و زمان‌های متعدد صدور این حدیث پرداخته شود.
۳-۲-۳٫ مواقع و موقعیت‌های صدور حدیث منزلت:
بسیاری از اهل سنت می‌کوشند محل صدور این حدیث را به جریان جنگ تبوک منحصر بکنند تا در سایه این شأن صدور، به دل خواه خود آن را معنی و تفسیر نمایند و حال آن که حتی با مراجعه به منابع اهل سنت روشن می‌گردد که این حدیث تنها در جریان غزوه تبوک صادر نشده است، بلکه پیامبر اکرم۶ در مناسبت‌های مختلفی این حدیث را خطاب به حضرت علیA بیان داشته‌اند. اینک به این مناسبتها از منابع اهل سنت اشاره می‌گردد.
۱٫پیمان برادری بین اصحاب
هنگامی که پیامبر اکرم۶ بین اصحاب خود پیمان برادری بست، حضرت علیA عرض کرد:
«یا رسول الله ذهب روحی و انقطع ظهری حین رأیتک فعلت ما فعلت بأصحابک غیری فان کان هذا من سخط علی فلک العقبی و الکرامه».
ای رسول خدا قالب تهی کردم و کمرم شکست آن گاه که دیدم شما بین اصحاب خود جز من پیمان برادری بستی پس اگر خشم شما از من باعث شده که مورد توجه قرار نگیرم شایسته سرزنش هستم و بزرگواری از آن شماست.
پیامبر اکرم۶ پاسخ داد:
«والذی بعثنی بالحق ما أخرتک لنفسی و أنت منی بمنزله هارون من موسی غیر أنه لانبی بعدی و أنت أخی و وارثی»[۲۲۴].
سوگند به خدایی که مرا به حق پیامبری مبعوث کرد، تو را فقط برای خود برگزیدم و تو برای من همانند هارون برای موسی هستی جز این که پیامبری پس از من نیست و تو برادر و وارث من هستی
-
- هنگام ولادت امام حسن و امام حسینA
دومین مورد بیان این حدیث به هنگام ولادت امام حسن و امام حسینA است.جابر بن عبد الله در ضمن حدیثی می‌گوید: به هنگام ولادت امام حسنA جبرئیل به پیامبر خدا۶ فرود آمد و به پیامبر اکرم۶ عرض کرد: «ان علیا منک بمنزله هارون من موسی» به راستی که علی برای تو همانند هارون برای موسی است.
در منابع بسیار ی از اهل سنت روایت شده است که رسول خدا۶ در جریان نام گذاری امام حسن و امام حسینA و محسن فرمود: «انما سمیتهم باسم ولد هارون شبر و شبیر و مشبر»[۲۲۵] همانا من این سه تن را به نام فرزندان هارون شبر و شبیر و مشبر نامیدم.
اگر فرزندان حضرت علیA مانند فرزندان هارون باشند، پس خود حضرت علیA نیز به منزله خود هارون خواهد بود.
-
- در خطبه غدیر خم
در جریان خطبه غدیر خم نیز رسول خدا۶ این حدیث را بیان فرمود.
-
- در ماجرای بستن در خانه‌های اصحاب به مسجد
ابن مغازلی در مناقب امام علیA نقل کرده است که رسول خدا در ماجرای بستن در خانه‌های اصحاب به مسجد فرمود: «و ان علیا منی بمنزله هارون من موسی».
جابر بن عبد الله انصاری می‌گوید: ما در مسجد خوابیده بودیم که پیامبر خدا۶ آمد و فرمود:
