پی‌رنگ: هم‌سفری مرد جهود و موبد زرتشتی، در حالیکه جهود مردی تنگدست بود و موبد توانگر بود. آیین جهود این بود که نیکی‌ها را فقط برای خود و کسانی که به دین او بودند می‌خواست، ولی موبد برای همه خوبی می‌خواست. سوءاستفاده کردن جهود از اعتقادات خوب موبد زرتشتی و بردن مرکب او با خود، تضرّع کردن موبد با خداوند و سرانجام بر زمین خوردن جهود از مرکب و رسیدن مرکب به صاحبش، عفو و گذشت موبد در مورد جهود و او را نیز با خود برد.
حوادث اصلی: موبد زرتشتی شتر خود را به جهود داد تا استراحت کند. جهود شتر را برداشت و رفت و موبد را جا گذاشت. شتر جهود را بر زمین زد، موبد شتر را برداشت و جهود را هم با خود برد.
حوادث فرعی: دعا کردن موبد نزد خدا، شکسته شدن استخوان‌های جهود، پشیمان شدن جهود از کار خود.
زمان داستان: نامعلوم.
گفتگوی داستان: بین جهود و موبد، و بین موبد و خدا.
۵-۱-۳٫ درایت و تدبیر
در گزیده‌ی جوامع‌الحکایات، حدوداً سیزده حکایت در مورد درایت و تدبیر آمده است که به شرح ساختار و عناصر دو نمونه از آن ها می‌پردازیم.
۵-۱-۳-۱٫ نظام‌الملک و مرد نابینا:
وقتی وزارت نظام‌الملک حسن اسحاق به پایان رسید، عظمت و اهمّیّت خود را از دست داد. آن طور که می‌گویند: ابتدا در خدمت عزیزالدّین فقاهی بود و نظام‌الملک در خدمت او شهرت پیدا کرد. آشپز ملکشاه او را از عزیز فقاهی درخواست کرد، عزیز او را به نزد آشپز فرستاد و او در خدمت آشپز لیاقت خود را نشان داد و در آنجا به امور مالی رسیدگی می‌کرد. مأمور سلطان وقتی کفایت او را دید، او را پیش خود برد و به نظام‌الملک کار و حقوق داد. سرانجام جانشین و رییس اداره‌ی امور مالی شد و مشهور و معروف گردید. برحسب اتّفاق، سلطان قصد سفر کرد و مأمور اداره بیمار شد. سلطان دستور داد که جانشین او، نظام‌الملک همراه سلطان به سفر برود. نظام‌الملک آمادگی سفر نداشت، به مسجد رفت و نماز خواند و در فکر بود که ناگهان فرد نابینایی به مسجد آمد. فرد نابینا پرسید: در مسجد کیست؟ نظام‌الملک پاسخی نداد. وقتی مدّتی گذشت، فرد نابینا در مسجد راست و کنار محراب رفت و فرش را بالا زد. خشتی از محراب بیرون آورد و درِ خمره‌ای برداشت که در آن هزار سکّه‌ی طلا بود. ساعتی با آن ها بازی کرد. سپس آن ها را در خمره ریخت و در همان جا گذاشت، روی آن را پوشاند و از مسجد بیرون رفت. نظام‌الملک طلاها را برداشت و از آن ها برای خود تجمّلاتی خرید. اسب، شتر، خیمه و بنگاه فراهم کرد و با تجمّلات بسیاری در سفر، به خدمت سلطان رفت. پادشاه در سفر به لیاقت و کاردانی او پی برد. وقتی برگشتند، مأمور استیفا از دنیا رفته بود. دیوان استیفا به نام او شد و از آنجا به وزارت رسید. می‌گویند: روزی در بازار مرو راه می‌رفت، آن مرد نابینا را ضعیف و شکسته‌حال در راه دید که گدایی میکند. دستور داد که او را به خانه بیاورند. با او خلوت کرد. به او گفت: ای شیخ! زمانی چیزی از تو گمشده، آن را پیدا کردی یا نه؟ نابینا دامن او را گرفت و گفت: الآن پیدا کردم. من هرگز راز آن را با کسی نگفته بودم و چون تو به من خبر دادی، فهمیدم که تو آن ها را برده‌ای. پس نظام‌الملک دستور داد پنج‌هزار دینار سکّه‌ی طلا به او دادند و روستاهای مرو را خرید و آن را برای نابینا و اولادش وقف کرد و تا این زمان، آن دِه وقفی پابرجاست و آن را، دهِ نابینایان می‌نامند و این حکایت بیان میکند که اگر خدا بخواهد دولت و سعادت به کسی برسد، اسباب آن را بدون رنج و زحمت فراهم میکند.
نوع داستان: حکایت تاریخی.
شخصیّت‌ها:
ـ اصلی: نظام‌الملک، نابینا.
ـ فرعی: مرد نابینا، حسن اسحاق، عزیز فقاهی، آشپز ملکشاه، مأمور اداره‌ی مالیات.
الگوی داستان: واقعی، که البتّه حضور تقدیر و اتّفاق نیز در آن تأثیرگذار است.
عناصر محیطی: مکان معنوی و مقدّس مسجد که زمینه‌ی پیوند حوادث حکایت را فراهم میکند.
پیام داستان: خوداتّکایی و اعتماد به نفس و تکیه بر کوشش و تلاش و شایستگی‌های اکتسابی برای نظام‌الملک و صبر و توکّل برای دستیابی به مقصود نابینا.
پی‌رنگ: خواجه نظام‌الملک وزیر حسن اسحاق بود، به علّت پایان یافتن حکومت اسحاق، پست وزارت را از دست داد، امّا او به خدمت عزیز فقاهی که شرابدار ملکشاه بود، می‌رسد و آنچنان دقیق و مدبّر است که لیاقت او برای آشپز سلطان معلوم میشود. او را از عزیز فقاهی درخواست میکند. در آشپزخانه‌ی دربار نیز، چنان کفایتی نشان می‌دهد که رئیس اداره‌ی مالیات دربار، او را به دیوان برده و او را نایب خود میکند. زمانی که سلطان قصد سفر میکند و رییس اداره‌ی مالیات دچار بیماری است و نمی‌تواند همراه سلطان برود، به نایب خود نظام‌الملک میگوید که با سلطان سفر نماید، خواجه از نظر مادّیّات، خود را در موقعیّتی نمی‌بیند که همراهی سلطان کند، در این فکر بود که به مسجد رفت. در مسجد با مرد نابینایی که متوجّه حضور نظام‌الملک نبود و با سکّه‌هایش بازی می‌کرد، برخورد میکند و سکّه‌ها را برداشته، از آن ها سرمایه و اسباب سفر فراهم میکند و با دست پر، سلطان را در سفر همراهی میکند. به دلیل نشان دادن لیاقت و کفایت خود، در سفر مورد توجّه سلطان قرار میگیرد و به پست وزارت منسوب میشود. روزی در خیابان مرد نابینا را در حال گدایی کردن می‌بیند، او را به دربار برده و از گمشده‌اش سراغ میگیرد. سپس به او پانصد دینار می‌دهد و روستایی در مرو را، برای او و فرزندانش وقف میکند و به این وسیله، سرنوشت مرد نابینا متحوّل میشود.
حوادث اصلی: از دست دادن مقام وزارت، سفر سلطان، دیدن نابینا و سکّه‌هایش در مسجد.
حوادث فرعی: رفتن پیش عزیز فقاهی، کار در آشپزخانه‌ی سلطان، بیماری رییس اداره‌ی مالیات.
مکان‌هایی که حوادث داستان در آن اتّفاق می‌افتد: دربار، آشپزخانه‌ی دربار، اداره‌ی مالیات، مسجد.
زمان داستان: دوران حکومت سلجوقیان و… .
گفتگوی داستان: بین نظام‌الملک و مرد نابینا، میان سلطان و خواجه، که البتّه گفتگوها همچون بیشتر قصّه‌ها و حکایت‌های گذشته یکنواخت است و بین شخصیّت‌ها و گفتگوها تناسبی وجود ندارد.
۵-۱-۳-۲٫ گرانفروشی قصّابان و تدبیر خان سمرقند:
در زمان سلطان طمغاج، که خان سمرقند بود، گروهی از قصّابان شهر نزد او آمدند و گلایه کردند از گوشتی که می‌فروشند، سودی نصیبشان نمیشود. از پادشاه اجازه خواستند گوشت را گران‌تر کنند و در ازای آن هزار دینار به خزانه بدهند. پادشاه قبول کرد. وقتی پول را به خزانه دادند و قیمت گوشت را گران کردند، پادشاه دستور داد که هر کس از قصّابان گوشت بخرد، او را مجازات کنید. هیچ کس از آن ها گوشت نخرید و پنج و شش نفری با هم شریک شدند و گوسفند خریدند و گوشت آن را بین مردم قسمت کردند. با این کار، قصّابان ضرر کردند و گوشت آن ها فاسد شد. باز قصّابان مجبور به پرداخت مبلغ بیشتری به خزانه شدند تا اجازه بگیرند که گوشت را به نرخ اوّل بفروشند. وقتی به این ترتیب کار پایان پذیرفت، طمغاج‌خان گفت: شایسته نبود که تمام مردم را به هزار دینار بفروشیم.
نوع داستان: واقعی.
شخصیّت‌ها:
ـ اصلی: سلطان طمغاج‌خان، قصّابان.
ـ فرعی: شش نفر از شرکاء، مردم.
الگوی داستان: واقعی.
عناصر محیطی: شهر سمرقند.
پیام داستان: درایت و تدبیر خان سمرقند موجب تنبیه قصّابان و گران‌فروشان شد.
پی‌رنگ: چون قصّابان برای گران کردن قیمت گوشت به خان سمرقند پیشنهاد هزار دینار دادند، خان قبول کرد. وقتی قیمت‌ها گران شد، به مردم دستور داد تا کسی از آن ها گوشت نخرد. پس گوشت‌ها فاسد شد و قصّابان به نزد خان آمده و دوباره با پیشنهاد مبلغ بیشتری، از شاه اجازه خواستند تا گوشت به قیمت قبلی برگردد، ولی مردم از آن ها گوشت بخرند.
حوادث اصلی: تنبیه قصّابان از طریق خرید نکردن مردم به دستور پادشاه و برگشتن قیمت اوّلیّه‌ی گوشت.
حوادث فرعی: گلایه‌ی قصّابان از سود کمی که نصیب ایشان میشد و درخواست گران کردن گوشت، اجازه‌ی پادشاه برای گران کردن گوشت، فاسد شدن گوشت قصّابان.
زمان داستان: حکومت خان سمرقند (طمغاج‌خان).
گفتگوی داستان: بین قصّابان و طمغاج‌خان، بین پادشاه و مردم.
۵-۱-۴٫ زهد و ورع
در گزیده‌ی جوامع‌الحکایات، حدوداً پنج حکایت در مورد زهد و ورع آمده است که به شرح ساختار و عناصر دو نمونه از آن ها می‌پردازیم.
۵-۱-۴-۱٫ سبکباری سلمان فارسی:
خلیفه عمر، سلمان فارسی را حاکم شهری از شام کرده بود و حقوق او را هر سال از بیت‌المال پنج‌هزار درهم می‌داد. او همه‌ی پول‌ها را صدقه می‌داد و با حصیربافی، خرج خود را به دست می‌آورد. چون وقت زکات گوسفندان می‌رسید، گوسفندان خود را می‌کشت و صدقه می‌داد و از پوست آن ها کیسه درست می‌کرد و به مردم می‌داد. وقتی زمان مرگ او رسید، دیدند که در موقع جان دادن گریه میکند. دلیل گریه را پرسیدند، جواب داد: «برای این گریه می‌کنم که پیامبر (ص) پیوسته مرا سفارش می‌کرد تلاش کنید از دنیا سبکبار بروید. در حالیکه من بسیار گران‌بار می‌روم. مبلغی اثاث و اسباب زندگی برای خود جمع کرده‌ام.» چون در خانه‌ی او نگاه کردند، تشتی بود که خمیر می‌کرد و آفتابه‌ای و پالان شتر و گلیم بود. پس هزار رحمت بر او فرستادند.
نوع داستان: تاریخی.
شخصیّت‌ها:
ـ اصلی: سلمان فارسی.
ـ فرعی: خلیفه عمر، مردم.
الگوی داستان: واقعی.
عناصر محیطی: شهر شام.
پیام داستان: ساده‌زیستی و سبکباری اصحاب پیامبر (ص) و بزرگان دینی.
فهرست منابع و مآخذ ۹۹
مقدمه
۱- بیان مسأله
در فقه شیعه، اجماع از جایگاه والایی برخوردار است، به گونهای که در ردیف کتاب و سنّت و عقل، یکی از دلایل چهارگانه اثبات احکام شرعی محسوب میشود. امّا اجماعی که نزد شیعه معتبر است با اجماعی که نزد اهل سنّت از آن نام برده میشود تفاوت داشته و در واقع یکی از طرق اثبات سنّت [به معنای فعل و قول و تقریر معصوم(ع)] محسوب میشود.
آنچه در شیعه مورد بحث قرار گرفته بیشتر به مبانی و پیامدهای اجماع ارتباط دارد به گونهای که برخی مبنای مشروعیت اجماع را بر اساس حدس و برخی بر اساس حس حجت می‌دانند.
این بحث یک خصوصیت متمایزی از دیگر بحثهای اصولی دارد. در سایر مسائل علم اصول بحث از تعیین حجّیت است و بعد از اثبات حجّیت در موردی به نحو قطعی علم به حکم شرعی پیش نمیآید، بلکه در نهایت حجّت و معذّریت را اثبات میکند. به عنوان مثال دلیل قطعی بر حجّیت خبر واحد اقامه میشود لکن با حجّیت خبر واحد علم به حکم شرعی حاصل نمیشود امّا از نظر شهید صدر(ره) در بحث اجماع این گونه نیست و حجّیت بحث اجماع مساوی با قطع است. یعنی اگر حجّیت اجماع ثابت شود علم به حکم شرعی پیش میآید.[۱] لذا اگر اصولی بتواند اثبات کند که اجماع کاشف از قول معصوم است و باعث علم به حکم شرعی است اجماع حجّت خواهد بود اما اگر نتواند، اجماع حجّیتی نخواهد داشت.
به علاوه از آنجا که نوع نگاه فقها به مبانی اجماع منجر به اختلاف در دیدگاه ها و پیامدها میشود، در این رساله در صددیم که دیدگاه مرحوم امام خمینی(ره) را در این خصوص با نظر شهید آیتالله صدر(ره) مورد کنکاش قرار دهیم.
در این نوشتار ناگزیر باید در یک فصل به تبیین اصطلاحات علمی مرتبط پرداخته میشد تا مبانی مورد توجّه رساله روشن گردد و در فصل دیگر مبانی حجّیت اجماع از منظر دو فقیه مذکور با تأمّل و گذری بر سایر نظرات مطرح در این موضوع پرداخته شده است.
در پایان پس از تبیین موضوع، به نتیجه کار و تحقیق دست خواهیم یافت.
۲- سؤالات تحقیق
-
- مبنای حجّیت اجماع نزد امام خمینی(ره) چیست؟
-
- شهید صدر(ره) اجماع را از چه باب حجّت می‌داند؟
-
- نقاط اشتراک و افتراق این دو شخصیت در باب اجماع کدام است؟
۳- فرضیه های تحقیق
-
- امام خمینی(ره) اجماع را از باب حدس حجّت می‌داند.
-
- شهید صدر(ره) از باب حدس و از طریق حساب احتمالات اجماع را حجّت می‌داند بر خلاف نظر مشهور.
-
- دیدگاه امام خمینی(ره) و شهید صدر(ره) به صورت کلی نزدیک به هم بوده و اختلاف ایشان در نحوه بیان مسأله و شیوه استدلال است.
۴- ضرورت موضوع
تأثیر مکتب فقهی امام خمینی(ره) و شهید صدر(ره) در تحوّلات سیاسی و اجتماعی معاصر و به خصوص با استقرار حکومت و حل بسیاری از معضلات با رویکرد حکومتی، بررسی مبانی اصولی این دو فقیه بزرگ را ضروری ساخته است. چه بسا که برخی فتاوا و احکام را بر خلاف اجماع فقهای سلف تحلیل کنند. از این رو تحقیق علمی در خصوص مبانی و رویکردهای اصولی آنان را در چارچوب متد علمی رایج حوزوی ضروری ساخته است.
۵- اهداف تحقیق
این نوع تحقیقات به صورت مبنایی در مراکز تحقیقی آموزشی اعم از حوزه و دانشگاه تأثیرگذار است و طبیعی است که تحقیق در مورد مبانی، میتواند نتیجه خود را در بسیاری از احکام فقهی و حقوقی که مبتنی بر مبانی فقهی شکل گرفتهاند به جا بگذارد. لذا کاربرد این تحقیق را در نظام قانونگذاری کشور هم می‌توان با توجه به اصل ۴ قانون اساسی که ضرورتاً همه احکام و مقرّرات را مبتنی بر شریعت مقدّس اسلام تأکید کرده است مشاهده کرد.
۶- پیشینه تحقیق
بحث اجماع به عنوان یکی از ادله استنباط احکام شرعی در غالب کتب اصولی شیعه [به عنوان دلیلی کاشف از رأی معصوم(ع)] و در کتب اصولی اهل سنّت [به عنوان دلیل مستقل] مطرح شده است. با مداقه در آثار و نگرشهای موجود در مواضع موافق یا مخالف، علی رغم وجود تألیفات قابل اعتنا در زمینه بررسی حجّیت اجماع، وجود رسالهها (مانند پایان نامه «حجّیت اجماع در فقه اسلامی»، «حجّیت اجماع و بررسی آراء فریقین») و چند مقاله (به عنوان مثال: مقالات «اجماع در اندیشه شیعی»، «اجماع در نگاه فریقین» و…) نگرشی به این مسأله با تأکید بر نظرات امام خمینی(ره) و شهید صدر(ره) به صورت جداگانه یا تطبیق نظر این دو فقیه در هیچ کتاب و یا رسالهای یافت نشد.
۷- روش تحقیق
روش کار در این پژوهش به نحو کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع دست اول و معتبر اصولی است، مطالب نیز به شیوه تحلیلی - توصیفی میباشد. در بررسی توصیفی، هدف صرفاً گردآوری و کسب اطلاعاتی درباره‌ی موضوع موردتحقیق است و در بررسی تحلیلی، بین اطلاعات گردآوری‌شده، مقایسه‌هایی صورت میگیرد.
فصل ۱ : کلّیات
۱-۱- شرح واژگان
۱-۱-۱- حجّیت
۱-۱-۱-۱- معنای حجّت
حجّت داراى چهار معناست، یک معنا در لغت، دو معنا در اصطلاح منطق و یک معنا در اصطلاح اصولیّین.
۱-۱-۱-۱-۱- حجّت در لغت
حجّت، در لغت به معنای دلیل و برهان[۲]و چیزی که دعوا بدان ثابت شود[۳] آمده است.
همچنین گفتهاند حجّت بیانگر صحّت ادعای یکی از طرفین منازعه[۴] و یا ایراد سخن بر وجهی است که به هنگام خصومت با آن پیروزی حاصل میشود[۵].
طریحی میگوید: «الُحُجَّه ـ بضمّ الحاء ـ الإسم من الإحتجاج»[۶] در واقع حجّت عبارت است از هر آنچه که صلاحیّت دارد در استدلال بر ضدّ خصم به آن تمسّک و به وسیله آن علیه دیگری احتجاج شود. پس هر آن چیزی که سبب غلبه و پیروزی بر خصم گردد، در لغت «حجّت» نامیده میشود.
در عرف هر چیزی که قابلیت داشته باشد به وسیله آن بر دیگران احتجاج شود، دارای حجیّت است، چه مولا با آن، بر بنده خود احتجاج کند و چه به عکس. لازمه حجیت یک دلیل، منجّزیت و معذّریت آن است؛ یعنی در جایی که دلیل، به واقع اصابت کند، تکلیف بر مکلّف منجّز شده و مخالفت با آن، مستوجب عقوبت است؛ اما در جایی که حجّت، به واقع اصابت نکند، تمسّک به حجّیت برای مکلف، عذر محسوب شده و او را از عقاب می‌رهاند.
۱-۱-۱-۱-۲- حجّت در منطق
حجّت در منطق به دو معنا به کار رفته است[۷]:
-
- مجموع قضایای معلوم و مرتبطی که به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب، با نظم و چینش خاصّی در کنار هم گذاشته میشود، مانند: «العالم متغیّر، و کلّ متغیّر حادث ، فالعالم حادث.»
به بیان دیگر، حجّت عبارت است از آن دسته از معلومات تصدیقی که ذهن انسان آنها را به کار میگیرد تا به کمک آنها به یک مجهول تصدیقی دست یابد و فرقی نمیکند که در قالب قیاس باشد یا استقراء و یا تمثیل.
-
- حجّت به معنای حدّ وسط در قیاس منطقی است؛ برای نمونه ، در مثال بالا کلمه «متغیّر» حدّ وسط و علّت اثبات اکبر برای اصغر است.
۱-۱-۱-۱-۳- حجّت در اصول فقه
معناى حجّت نزد اصولیّین- بنا بر آنچه از تتبّع در کاربردهاى آن به دست مىآید- عبارت است از: «هر چیزى که متعلّقش را اثبات کند و به درجه قطع نرسد»؛ یعنى موجب حصول قطع به متعلّق خود نشود، و اگر قطعآور باشد، همان قطع حجّت خواهد بود، لکن حجّت به معنای لغوی آن، به بیانى دیگر: «هر چیزى است که کاشف و حاکى از چیز دیگرى باشد به گونهاى که آن را اثبات کند.» و مقصود از «اثبات آن» این است که اثباتش برحسب جعل شارع باشد نه برحسب ذاتش، و معناى «به گونهاى که آن را اثبات کند» آن است که حجّت حکم فعلى را در حقّ مکلّف به عنوان اینکه همان حکم واقعى است، اثبات مىکند. و این در صورتى درست مىآید و آن را اثبات مىکند که دلیل بر معتبر بودن و حجّت بودن آن شىء کاشف و حاکى، از سوى شارع به آن ضمیمه شود.[۸]
پس از آشنایی با معانی چهارگانه «حجّت»، مقصود و مراد ما از این واژه در عبارت «حجّیت اجماع» همان معنای اصطلاحی اصولی است، زیرا در کبرای قیاس استباط قرار میگیرد.
۱-۱-۲- اجماع
۱-۱-۲-۱- تعریف لغوی اجماع
اجماع در لغت دو معنای ذیل را دارد:
الف ـ اتّفاق، گرد آمدن، جمع کردن[۹]؛ طریحی میگوید: «و هو (اجماع) فی اللغه الاتّفاق»[۱۰]: اجماع در لغت به معنای اتّفاق است. ابن فارس می‌نویسد: «الجیم و المیم و العین أصلٌ واحد، یدلُّ على تَضَامِّ الشَّیء.»[۱۱]؛ جیم و میم و عین یک اصل است که بر ضمیمه نمودن و پیوند و پیوستن شیء دلالت میکند.
ب ـ عزم[۱۲]، دل نهادن و تصمیم بر انجام کاری؛ «جَمَع امرَه و اَجمَعَه و اَجمَعَ علیه: عزم علیه؛»[۱۳] کارش را جمع کرد و بر آن اجماع کرد؛ یعنی بر آن عزم کرد. «یقال: اَجمِع امرَکَ و لا تدَعه منتشراً؛»[۱۴] گفته میشود کارت را گردآوری کن و نگذار پراکنده شود.
در آیات قرآن، روایات معصومین(ع) و محاورات عرب نیز اجماع به معنای «عزم» به کار رفته است که چند نمونه ذکر میشود:
۱. «وَ أَجْمَعُوا أَنْ یَجْعَلُوهُ فی غَیابَتِ الْجُب»[۱۵]؛ عزم کردند که یوسف را درون چاه افکنند.
فهرست جدول ها
جدول شماره (۳-۱) مشخصات سنجنده های مستقر بر ماهواره EO1……………………………………………………………… 19
جدول شماره (۴-۱) مشخصات کلی تصویر سنجنده هایپریون مربوط به منطقه مورد مطالعه …………………………… ۴۹
جدول شماره (۴-۲) خطوط بد در باندهای مختلف سنجنده هایپریون ……………………………………………………………. ۵۲
جدول شماره (۴-۳) پارامترهای مورد نیاز الگوریتم FLAASH ………………………………………………………………………. 54
جدول شماره (۴-۴) وضعیت باندهای سنجنده هایپریون …………………………………………………………………………….. ۵۶
جدول شماره (۴-۵) باند های قابل قبول جهت ورود به پردازش …………………………………………………………………… ۵۷
جدول شماره (۴-۶) تعدادی از نقاط نمونه برداری شده ……………………………………………………………………………… ۶۲
جدول شماره (۴-۷) ماتریس خطا، صحت کلی و ضریب کاپا برای نتایج الگوریتم SVM ……………………………… 69
جدول شماره (۴-۸) ماتریس خطا، صحت کلی و ضریب کاپا برای نتایج الگوریتم SID ……………………………… 69
جدول شماره (۴-۹) ماتریس خطا، صحت کلی و ضریب کاپا برای نتایج الگوریتم MLC ……………………………… 69
جدول شماره (۴-۱۰) ماتریس خطا، صحت کلی و ضریب کاپا برای نتایج الگوریتم BEC ……………………………… 69
جدول شماره (۴-۱۱) ماتریس خطا، صحت کلی و ضریب کاپا برای نتایج الگوریتم SAM ………………………………. 69
ک
فصـل اول :
مقدمه و کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
کشاورزی به عنوان اصلی ترین رکن تامین نیازهای غذایی یک جامعه بوده و توجه مدیران و دست اندرکاران اقتصادی را هر چه بیشتر به اهمیت کشاورزی معطوف کرده است . (رنگزن و همکاران ، ۱۳۹۰)
برنامه ریزی در زمینه رشد کشاورزی نیازمند آمارو اطلاعات درست و بهنگام است . در ایران در سالهای گذشته آمار مربوط به کشاورزی بیشتر از طریق روش های سنتی و کارشناسی جمع آوری می شد که این روشها دارای خطاهای زیادی بود. با ورود تکنولوژی های جدید همچون سنجش از دور در ده های اخیر در مقوله پایش و ارزیابی محصولات کشاورزی انقلابی در صنعت کشاورزی ایجاد شده است .( ضیاییان فیروزآبادی،۱۳۸۸)
برنج به عنوان یک محصول استراتژیک در سبد غذایی مردم دنیا و مخصوصا کشورمان ، همواره مورد توجه کارشناسان این امر بوده است . طبق تحقیقات به عمل آمده استان مازندران دارای بیشترین سطح زیر کشت برنج در بین استانهای کشور میباشد و شهرستان آمل یکی از قطبهای مهم تولید برنج دراین استان است . به همین دلیل منطقه مورد مطالعه در این تحقیق ، زمینهای کشاورزی بخش های شمالی شهرستان آمل می باشد .
سطح زیر کشت برنج در این شهرستان بیش از سی و هشت هزار و چهارصد و پنجاه هکتار میباشد و سالانه حدود صدو هفتاد هزارتن برنج در آمل تولید میشود (آمار نامه اداره جهاد کشاورزی آمل،۱۳۹۲). تصاویر فراطیفی سنجنده هایپریون به علت دارا بودن قدرت تفکیک طیفی بسیار بالا (۲۴۲باند طیفی) در محدوده طیفی ۴۰۰ تا ۲۵۰۰ نانو متر و پهنای باند ۱۰ نانومترقابلیت بسیار خوبی در شناسایی و تفکیک انواع محصولات کشاورزی دارد . در این تحقیق ما بر آن شدیم که با بهره گرفتن از تصاویر هایپریون ، آشکارسازی و شناسایی شالیزارهای برنج را ارزیابی و الگوریتم های طبقه بندی را مقایسه و نتایج را جهت بهره برداری در اختیار سایر متخصصین قرار دهیم .
۱-۲ بیان مساله
تصاویر فراطیفی فناوری جدیدی از انواع داده های سنجش از دوری است که از قابلیت تفکیک طیفی بسیار بالایی برخوردارند، بدین معنا که اخذ اطلاعات در پهنای باندی بسیار کوچک (گاها کمتر از ۱۰نانومتر) در محدوده طیف های مریی ، مادون قرمز نزدیک، میانی و مادون قرمز کوتاه صورت میگیرد .(Pargal,2011)
با توجه به قدرت تفکیک طیفی بالا و فراهم نمودن امکان بررسی دقیق رفتارهای طیفی پدیده ها در تصاویر فراطیفی، بسیاری از پدیده ها که دارای اختلافات طیفی بسیار اندک می باشند قابل تمایز و جداسازی خواهند بود.
این قابلیت ها باعث می شود که این داده ها جهت شناسایی و تفکیک محصولات کشاورزی استفاده شوند ولیکن چگونگی روش های کشف وشناسایی اهداف دراین تصاویر بایستی به صورت دقیق تر مورد بحث و کارشناسی قرار گیرد .
بصورت کلی آشکار سازی میتواند به عنوان یک طبقه بندی با دو کلاس وجود داشتن یا وجود نداشتن هدف در نظر گرفته شود. آشکار سازی برای پیکسل ها میتواند بر حسب اینکه پیکسل مورد نظربصورتFull-pixel یا Sub-pixel باشد انجام می گیرد . (رنگزن و همکاران ۱۳۹۰) براساس یک دسته بندی الگوریتم های آشکارسازی طیفی در قالب چهار دسته زیر دسته بندی می شوند :
کلاسیک (طبقه بندی متوازی السطوح ، طبقه بندی بیشترین شباهت وفاصله Mahalanobis مبتنی بر ماتریس همبستگی).
اندازه گیری های قطعی مثل SAM و BEC و … .
اندازه گیری های غیر قطعی (آماری) مثل الگوریتم دیورژانس اطلاعات طیفی SID و … .
آشکارسازی زیر پیکسل مثل الگوریتم کمینه سازی مقید انرژی CEM (داود اکبری، ۱۳۸۷).
در این تحقیق چون مزارع برنج در سطح وسیع با قطعات بسیار بزرگ در منطقه مورد مطالعه قرار داشت آشکار سازی الگوریتم ها بر اساس تمام پیکسل در نظر گرفته شده است. ارزیابی الگوریتم های نظارت شده تمام پیکسل و بررسی حاصل از این الگوریتم ها ما را در بهبود طبقه بندی و یا آشکار سازی اهداف مورد نظر یاری خواهد کرد. یعنی اینکه کدام یک از الگوریتمها در آشکار سازی محصول برنج از کارایی بالاتری برخوردار است .
۱-۳ ضرورت و انگیزه تحقیق
شناسایی اهداف گوناگون در تصاویر فراطیفی بیشتر با هدف آشکارسازی با کمک اطلاعات اولیه موجود از ویژگی های طیفی منحصربفرد هر یک از اهداف و مقایسه آن با کتابخانه های طیفی آزمایشگاهی انجام می شود و منجر به شناسایی و تشخیص هدف یا پدیده مورد نظر و جداسازی آن از سایر اهداف موجود در تصویر می شود .
به علت تنوع و تعدد الگوریتم های طبقه بندی که طراحی و جهت طبقه بندی در اختیار مفسران تصاویر فراطیفی قرارگرفته، مدیریت و نحوه استفاده از آن در شرایط مختلف و نوع استفاده از این تصاویر جهت کاربردهای کشاورزی، نظامی، معدنی و…. متفاوت می باشد. در کشاورزی دقیق استفاده از تصاویر فراطیفی کارایی بسیار بالایی از خود نشان داده است ولیکن الگوریتم های طبقه بندی تا کنون کمتر مورد ارزیابی و دقت سنجی قرار گرفته اند، بدین معنی که در استفاده از تصاویر هایپریون بتوان الگوریتم هایی که طبقه بندی را با دقت بالاتری انجام می دهند را مورد استفاده قرار داد.
در این تحقیق ما بر آن شدیم که از بین الگوریتم های تمام پیکسل پنج الگوریتم را برای نمونه ارزیابی و صحت آن را برآورد نماییم . از سری الگوریتم های کلاسیک ، بیشترین شباهت و از سری الگوریتم های اندازه گیری قطعی ، SAM و BEC و از اندازه گیری های غیر قطعی ، الگوریتم SID و الگوریتم پنجم SVM را بررسی و نتایج را مقایسه کنیم.
۱-۴ اهداف تحقیق
همان طور که قبلا اشاره شد یکی از جنبه های مهم کاربرد تصاویر فراطیفی در بخش کشاورزی ،پایش و ارزیابی و تعیین سطح زیر کشت این محصولات بصورت دقیق می باشد. با توجه به اینکه تحقیقات در زمینه شناسایی و تفکیک محصولات کشاورزی و به نقشه در آوردن و تعیین سطح زیر کشت محصولات امری وقت گیر و هزینه براست و تا کنون هم ارزیابی و برآورد سطح زیر کشت و تهیه نقشه آن از طریق سنتی و کارشناسی و یا با دقت کمتر توسط سنجندهای چند طیفی انجام شده است برآن شدیم، این روش های طبقه بندی محصول مهمی همچون برنج را بصورت علمی ارزیابی و در اختیار متخصصان این فن قرار دهیم.
۱-۵ سوالات تحقیق
قابلیت داده های سنجنده هایپریون در تهیه نقشه سطح زیر کشت برنج به چه اندازه است؟
کدام یک از الگوریتم های طبقه بندی استفاده شده در این تحقیق کارایی بالاتری جهت طبقه بندی برنج دارد ؟
۱-۶ فرضیات تحقیق
در این تحقیق برای رسیدن به اهداف تعیین شده و دستیابی به نتایج درست ، فرضیاتی در نظر گرفته شده که به ترتیب ذیل می باشند :
تصاویر فراطیفی سنجنده هایپریون به علت دارا بودن باند های طیفی زیاد و پیوسته دارای قابلیت بالایی در طبقه بندی و تهیه نقشه سطح زیر کشت محصول برنج می باشد .
الگوریتم های آشکارسازی طیفی نسبت به الگوریتم های کلاسیک متداول دارای صحت بالاتری می باشند.
۱-۷ ساختار پایان نامه
به منظور ارزیابی الگوریتم های نظارت شده در تصاویر فراطیفی هایپریون جهت تهیه نقشه سطح زیرکشت برنج که هدف اصلی این تحقیق می باشد، این پایان نامه در۵ فصل تهیه و تدوین گردیده است که به شرح زیر می باشد.
فصل اول : مقدمه و کلیات
فصل دوم : پیشینه تحقیق
فصل سوم : اصول و مفاهیم پایه
فصل چهارم : مواد و روش های کار، بررسی و اجرا
فصل پنجم : نتایج و پیشنهادات
۱-در فصل اول در ابتدا مقدمه ای بر موضوع مورد مطالعه مطرح شده است و ضرورت و اهداف تحقیق شرح داده شد .
سوگانرو و ابیولا[۱۳] (۲۰۱۳) در مقاله ای تحت عنوان “اندازه گیری رضایت مشتری در محصولات بیمه عمر (مطالعه موردی: ایالت لاگوس نیجریه)” بیان می کند که رقابت در صنعت بیمه کشور نیجریه به طور چشمگیری افزایش یافته است. انواع ویژگی های طرح های بیمه متفاوت برای کیفیت خدمات و راضی نگه داشتن مشتریان است. نتایج ایتن تحقیق نشان می دهد که به طور کلی مشتریان از بیمه عمر با توجه به ویژگی های مربوطه رضایت ندارند.
۲-۳۰-۲ موضوع پژوهش ۲:
پیکون و همکاران (۲۰۱۳) ارتباط بین رضایت و وفاداری مشتریان در شرکتهای بیمه را بررسی کردند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که درک هزینه های انتخاب و درک فقدان پیشنهادهای جذاب متغیرهای میانجی معنی داری در رابطه بین وفاداری و دضایت مشتریان هستند.
مشخصات شخصیتی مشتریان به ارزیابی آنها از عوامل آمیخته بازاریابی مرتبط است که بر تصمیمات خرید آنها اثرگذار است.این مطالعه قصد دارد که به طور عمیق تر بر رفتار مشتری متمرکز شود، این تمرکز نه تنها مشتریان دیسترو را با انواع شخصیتی مختلف در نظر می گیرد بلکه اثرات آن بر رفتار خرید را نیز ارزیابی می کند.
۲-۳۰-۳ موضوع پژوهش ۳:
بیسواموهان و بیدهاب هاسن[۱۴] (۲۰۱۲) در مقاله ای تحت عنوان “مدیریت ارتباط با مشتریان الکترونیک و رضایت مشتریان در بخش بیمه” به بررسی تاثیر مدیریت روابط مشتری در بخش بیمه بازار اودیشا[۱۵] پرداخته است. در این مطالعه نظرات مشتریان در رابطه با تاثیراجرای CRM در شرکت هایی نظیرAVIVA ، LIC of India ICICIprudential, Birla sun life و Relianceجمع آوری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عاملی و آزمون t استفاده شده است. با اجرای تحلیل عاملی عوامل: محبوبیت نام تجاری، تحویل محصول نوآورانه، واکنش سریع و صادقانه، ساختمان امنیت مالی شناسایی شده است.نتایج تحقیق نشان داده است که پاسخ دهندگان به شدت بر این باورند که محبوبیت نام تجاری و امنیت مالی دو عامل مهم برای شرکت های بیمه است که می تواند رضایت را در میان مشتریان ایجاد کند.
۲-۳۰-۴ موضوع پژوهش ۴:
کوویلو و ترپنی[۱۶] (۲۰۱۲) در مقاله ای تحت عنوان “رضایت مشتری در صنعت بیمه” بیان می کند که رضایت مشتری و کیفیت خدمت کلید موفقیت شرکت های برای رقابت طولانی مدت است. در صنعت بیمه رضایت مشتری به عنوان عاما تعیین کننده است. هدف این مقاله، توسعه مفهومی حفظ مشتری با بهره گرفتن از مفاهیم رضایت مشتری و کیفیت ارتباط در صنعت بیمه ایتالیا است. نتایج حاصل نشان می دهد که رضایت مشتری کلیدی است برای ارزیابی و مانیتورینگ خدمات قوی و همچنین خدماتی که به بهبود نیاز دارند.
۲-۳۰-۵ موضوع پژوهش ۵:
زایم (۲۰۱۰) ارتباط میان سازه از شاخص رضایت مشتری بر اساس چهار مورد انتظار مشتری از سازمان،ارزش مشتری، کیفیت درک شده توسط مشتری و در رضایت مشتری را در شرکت ترک تلکام مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق این گونه است که : برند شرکت یکی از مهمترین عوامل تععین شده است و همچنین سفارشی سازی و قابلیت اطمینان از یک محصول یا خدمت با توجه به ارزیابی در کیفیت درک شده توسط مشتری تاثیر گذار است .نتایج همچنین نشان داد که رضایت مشتری به طور قابل توجهی به وفاداری مرتبط بود . و یک را بطه قوی بین کیفیت درک شده و ایجاد ارزش برای مشتری وجود دارد.
۲-۳۰-۶ موضوع پژوهش ۶:
زانگ و پرایباتوک[۱۷] (۲۰۰۵) در مقاله ای تحت عنوان “دیدگاه مصرف کننده بر کیفیت خدمات الکترونیک” به رابطه کیفیت وب سایت با رضایت مشتریان از خدمات الکترونیکی پرداخته است. در این تحقیق علاوه بر کیفیت وب سایت، سهولت خدمات الکترونیکی و ریسک درک شده به عنوان عواملی موثر روی رضایت مشتریان در نظر گرفته شده است. همچنین رابطه رضایت مشتریان با تصمیم خرید آنها به اثبات رسیده است. این تحقیق از ۸ فرضیه موجود، ۷ فرضیه به اثبات رسیده و فقط فرضیه مربوط به رابطه توانایی های فردی افراد در استفاده از رایانه با سهولت استفاده از خدمات الکترونیکی رد شده است.
۲-۳۰-۷ موضوع پژوهش ۷:
خلیفا، محمد، شن، نینگ[۱۸] (۲۰۰۵) در مقاله ای تحت عنوان “اثر مدیریت ارتباط اکترونیکیبا مشتری بر روی رضایت مشتری، یک مدل زمانی” به بررسی ارتباط بین eCRM و رضایت مشتری می پردازد. در نتیجه یافته ها نشان داد که استفاده از مدل تجارت الکترونیکی نقش مهمی را در رضایت مشتری ایفا می کند. و درنهایت مدلی برای این پژوهش طراحی گردید که می توان در تحقیقات مدیریت الکترونیکی ارتباط با مشتری به کار برد.
۲-۳۰-۸ موضوع پژوهش ۸:
آی. اید، مصطفی[۱۹] (۲۰۰۵) در مقاله ای تحت عنوان “تعیین رضایت مشتری، اعتماد و وفاداری در تجارت الکترونیکی در عربستان سعودی” به بررسی نقش اعتماد، رضایت و وفاداری از طریق نقش خدمات تجارت الکترونیکی می پردازد. در نهایت یافته های این پژوهش نشان داد که رضایت مشتری از استفاده از خدمات الکترونیکی تأثیر می پذیرد و رابطۀ قوی ای وجود دارد اما بین رضایت مشتری و اعتماد رابطۀ ضعیفی وجود دارد.
۲-۳۰-۹ موضوع پژوهش ۹:
روماندو، نیکولاس[۲۰] (۲۰۰۳) در مقاله ای تحت عنوان “مدیریت ارتباط با مشتری در تجارت الکترونیک: مطالعه پژوهشی” به بررسی نقش مدیریت ارتباط با مشتری در تجارت الکترونیک از منظر پنج حوزه می پردازد. بعد از بررسی پژوهش های مختلف در این تحقیق به طراحی یک چارچوب نظری برای E-CRM از منظر پنج حوزه پرداختند.
۲-۳۰-۱۰ موضوع پژوهش ۱۰:
بادارال، مااُزو سائودا[۲۱] (۲۰۱۳) در مقاله ای تحت عنوان “بررسی اثر مستقیم بر روی کیفیت ابعاد خدمات در رضایت مشتری و وفاداری مشتری در بانک اسلامی نیجریه” براساس نقش مهم بانکداری اسلامی در کشورهای مسلمان، و هم ترازی بانک های اسلامی مسلمانان با سایر بانک ها در جهان، این پژوهش به بررسی اثر مستقیم ابعاد کیفیت خدمات (که شامل؛ ملموس بودن، قابلیت اطمینان، پاسخگویی، ضمانت و پذیرش، می باشد) در رضایت مشتری و وفاداری مشتری در بانک های اسلامی نیجریه می پردازد. یافته ها نشان داد که برای ایجاد وفاداری در مشتریان، مهم ترین عامل از بین این عوامل پاسخگویی کارکنان بوده است که موجب رضایت مشتریان می گردد و تمایل آنها را برای هرچه وفادار ماندن تقویت می نماید.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱ مقدمه
روش تحقیق، علمی مبتنی بر رعایت اصول و بنیان های منظم و مدونی است که با طی گام های علمی به پیش می رود. روش به تحقیق اعتبار می بخشد و گاهی عقیده بر این است که علم همان روش است.
۳-۲ روش تحقیق
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق، همبستگی است.
۳-۲-۱ تحقیق همبستگی
این نوع تحقیقات برای اطلاع از وجود رابطه بین دو متغیر به کار می رود. ولی در این نوع از تحقیقات به دنبال این نیستیم که کدام متغیر، عامل تشکیل متغیر دیگر بوده است. به عبارت دیگر به دنبال علت و معلول نیستیم بلکه به دنبال وجود رابطه بین دو متغیر می باشیم. همبستگی به دو صورت وجود دارد: تحقیق همبستگی مثبت یا تحقیق همبستگی منفی.
همبستگی مثبت آن است که جهت تغییر در یک متغیر با جهت تغییر در یک متغیر دیگر همسو باشد. همبستگی منفی آن است که جهت تغییر در یک متغیر با جهت تغییر در یک متغیر دیگر همسو نباشد. دامنۀ تغییر ضریب همبستگی از ۱+ است تا ۱- و صفر، نشانگر عدم وجود همبستگی می باشد. اگر ضریب همبستگی بین صفر و ۱+ باشد، ضریب همبستگی مثبت و اگر بین صفر و ۱- باشد، ضریب همبستگی منفی است.
۳-۳ جامعه آماری
۳-۳-۱ قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی تحقیق انجام شده متناسب با رشتۀ مدیریت بازرگانی ـ مدیریت بیمه، می باشد.
۳-۳-۲ قلمرو مکانی
جامعۀ آماری مورد نظر در این پژوهش، مشتریان شرکت بیمه ایران در شهر رشت، می باشند.
۳-۳-۳ قلمرو زمانی
پژوهش انجام شده در قلمرو زمانی سال ۹۴-۹۳ می باشد.
۳-۴ روش نمونه گیری و برآورد حجم نمونه
شرکت بیمه ایران دارای ۸۴ نمایندگی در شهر رشت میباشد. با توجه به روش نمونه گیری از جامعه های بزرگ با دقت مناسب از روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده استفاده شد. به دلیل اینکه توزیع نمایندگی ها در پنج منطقه از سطح رشت قرار داشت، لذا با بررسی های دقیق انجام شده از هر منطقه تعداد مناسبی نمایندگی بیمه ایران انتخاب گردید.
حجم نمونه در این پژوهش جهت جمع آوری داده ها، از میان مشتریانی که از انواع خدمات الکترونیکی بیمه ای شرکت بیمه ایران در شهر رشت استفاده کرده اند نمونه گیری به عمل آمد. تعداد این مشتریان براساس اطلاعات اخذ شده از شرکت بیمه ایران در زمان انجام تحقیق ۵۵۰ نفر بوده است. با بهره گرفتن از جدول کرجسی و مورگان حجم نمونه معتبر برای این جامعه ۲۲۶ نفر در نظر گرفته شد.
پس از تعیین حجم نمونه و به منظور حصول اطمینان از برگشت پرسشنامه ها به تعداد کافی، ۲۵۰ فقره پرسشنامه بین نمونه آماری توزیع گردید. در نهایت تعداد ۲۲۶ عدد پرسشنامه توسط مشتریان تکمیل شد و تجزیه و تحلیل نهایی با بهره گرفتن از این تعداد صورت گرفت.
۳-۵ روش گردآوری داده ها و اطلاعات
برای گردآوری اطلاعات جهت تئوری ها و پیشینۀ تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده کردیم و به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای بررسی نقش فروش الکترونیکی محصولات بیمه ای بر میزان افزایش رضایت مشتریان (داده های تحلیلی)، از روش میدانی استفاده شده است. بدین صورت که به نمایندگی های بیمه ایران در مناطق مختلف شهر رشت مراجعه نموده و شروع به توزیع پرسشنامه کردیم.
۳-۶ ابزار گردآوری اطلاعات
در این پژوهش از پرسشنامه استاندارد (Saha Parmita,2005)، به عنوان ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. سوالات پرسشنامه به گونه ای طراحی شده است که پاسخ دهندگان، گزینه ها را بر مبنای طیف پنج فاصله ای لیکرت؛ (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم) علامت گذاری می کنند. این پرسشنامه شامل دو بخش است؛ بخش اول مربوط به مشخصات فردی پاسخ دهنده است، که شامل؛ جنسیت، تأهل، تحصیلات، سن و مهارت استفاده از اینترنت می باشد و بخش دوم پرسشنامه نیز شامل ۲۰ سوال تخصصی است که سوالات ۴،۳،۲،۱ مربوط به فرضیه اول (اطمینان)، سوالات ۵،۶،۷ مربوط به فرضیه دوم (سهولت استفاده)، سوالات ۱۱،۱۰،۹،۸ مربوط به فرضیه سوم (کیفیت اطلاعاتی)، سوالات ۱۴،۱۳،۱۲ مربوط به فرضیه چهارم (زمان واکنش)، سوالات ۱۵و۱۶ مربوط به فرضیه پنجم (کیفیت بصری وب سایت)، سوالات ۱۷،۱۸،۱۹،۲۰ مربوط به فرضیه ششم (پاسخگویی) باشد. و سوالات ۲۱،۲۲،۲۳و۲۴ متغیر رضایت مشتریان را مورد سنجش قرار داد.
در جدول شماره ۳-۱، متغیرهای اصلی، شماره سوالات و تعداد آنها را مشخص نموده و همچنین در جدول شماره ۳-۲ به مقیاس اندازه گیری و شیوه نمره گذاری پاسخ های انتخاب شده اشاره کردیم.
جدول شماره ۳-۱: اطلاعات مربوط به متغیرهای اصلی، شماره و تعداد سوال
| متغیر اصلی | شماره سوال | تعداد سوال |
۲-۵-۲- پیشینه های مربوط به تامین مالی
یکی از مقاله های کار شده در مورد تامین مالی « بررسی و تجزیه و تحلیل روش های تامین مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» است که توسط ابزری و همکاران (۱۳۸۶) انجام شده، که در آن روش های مختلف تامین مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس و ارتباط نحوه تامین مالی شرکت ها و اندازه، دارایی ثابت و سودآوری آن ها بررسی شده است. نمونه آماری از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به شیوه مرحله ای و تصادفی ساده و از میان شش صنعت انتخاب گردیده است و برای پردازش داده ها از آزمون t و ضریب همبستگی و نرم افزار spss استفاده شده است براساس یافته های تحقیق، بین نحوه تامین مالی شرکت ها و اندازه آن ها ارتباط معنی دار وجود دارد یعنی با گسترش شرکت استفاده از سود انباشته و سهام برای تامین مالی افزایش می یابد.
ملانظری و همکاران (۱۳۸۸) در پژوهش« بررسی رابطه بین روش های تامین مالی موفقیت و عدم موفقیت شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» به بررسی و شناخت ارتباط بین روش های تامین مالی با موفقیت و عدم موفقیت شرکت ها پرداختند. نمونه مورد بررسی ۶۲۴ شرکت از بورس اوراق بهادار تهران و روش تحقیق از نوع همبستگی و روش گردآوری اطلاعات میدانی و کتابخانه ای و یک پژوهش کاربردی است؛ که نتایج آن مورد استفاده مدیران و سهامداران شرکت ها می باشد و نتیجه گرفته شد که، بین روش های تامین مالی و موفقیت و عدم موفقیت این شرکت ها ارتباط معنی داری وجود دارد و افزایش سرمایه بیش از وام بر موفقیت شرکت ها اثر دارد.
یکی دیگر از تحقیقات انجام شده در این زمینه « رابطه جریان های نقدی ناشی از فعالیت های تامین مالی و بازده سهام» توسط مرادزاده مرد (۱۳۸۸) بود؛ با این هدف که آیا بازدهی سهام شرکت ها از روش های تامین مالی آن ها تاثیر می پذیرد و این ارتباط، به چه شکلی است؟ جامعه آماری آن صورت های مالی و یادداشت های پیوست شرکت های بورس اوراق بهادار تهران بود که در یک دوره ۵ ساله از ۸۲ تا ۸۶ بررسی شد؛ تحقیق از نوع پس رویدادی و کاربردی، یعنی نتایج آن به طور مستقیم قابل استفاده جهت انتخاب منابع تامین مالی و سرمایه گذاری بود و از نظر گردآوری، از نوع میدانی با بهره گرفتن از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن بود و به این نتیجه رسیدند؛ که در کل بین وجوه نقد حاصل از فعالیت های تامین مالی و بازده سهام رابطه معکوس وجود دارد و بین وجوه حاصل از انتشار سهام و بازده سهام رابطه معنی دار می باشد.
دسینه و همکاران (۱۳۸۸) در تحقیقی با عنوان « ارزیابی ارتباط بین ساختار تامین مالی و تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری منابع، در دارایی های شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» به دنبال تبیین روابط بین شاخص های معرف ساختار تامین مالی و تصمیمات سرملیه گذاری اتخاذ شده بوده، و ترکیب دارایی ها با بهره گرفتن از مدل های رگرسیون چندگانه و داده های مربوط به ۹۴ شرکت منتخب در بورس اوراق بهادار تهران، برای یک دوره زمانی ۱۰ ساله (۷۷ تا ۸۶)، صورت پذیرفته است؛ روش تحقیق قیاسی، استقرایی و تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بوده و برای آزمون فرضیه ها از رگرسیون چند متغیره استفاده شده و نتایج به دست آمده حاکی از تایید فرضیه اصلی تحقیق، مبنی بر وجود ارتباط بین ساختار تامین مالی و تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری منابع در ساختار دارایی ها در شرایطی دارد؛ که فقط برخی متغیرهای خاص، معرف شاخص ساختار تامین مالی شرکت می باشد.
در رابطه با تامین مالی، تحقیق دیگری توسط طیب نیا و همکاران (۱۳۸۹) با عنوان « بررسی تاثیر تامین مالی خارج از ترازنامه بر نسبت های سودآوری» به هدف پاسخگویی به این پرسش انجام شد؛ تامین مالی خارج از ترازنامه ( اجاره های عملیاتی)، چه تاثیری برنسبت های سودآوری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد؟ در این تحقیق از روش پیمایشی- مقایسه ای و اطلاعات مالی صورت های حسابرسی شده در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران و روش کتابخانه ای، استفاده شده است و بررسی ها نشان داد تامین مالی خارج از ترازنامه، تاثیر قابل ملاحظه ای بر نسبت های سودآوری نداشته است.
در سال (۱۳۸۹) کردستانی و نجفی در پژوهش، « بررسی تاثیر روش های تامین مالی بر بازده سهام آتی» تاثیر روش های مختلف تامین مالی و نحوه مصرف عواید حاصل از این روش ها بر بازده آتی سهام را ،بررسی نمودند. داده های تحقیق از ۶۵ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی ۷۸- ۸۵، استخراج و آزمون هایی به روش داده های ترکیبی و مقطعی انجام شده و یافته ها نشان داد رابطه بین خالص تغییر در تامین مالی خارجاز ترازنامه و تغییر در خالص دارایی های عملیاتی تامین شده از محل منابع مالی داخلی، با بازده غیر عادی انباشته، سهام معنادار بود؛ همچنین نسبت تامین مالی داخلی به تامین مالی خارجی و بازده غیرعادی انباشته سهام در شرکت های با رشد زیاد، قوی تر از شرکت های با رشد کم است.
عرب صالحی و اخلاقی (۱۳۹۰) ،در تحقیقی با عنوان « تاثیر فرصت های سرمایه گذاری منابع تامین مالی و مالیات بر خط مشی مستقیم سود» با هدف بررسی تاثیر فرصت های سرمایه گذاری ، منابع تامین مالی و مالیات بر خط مشی مستقیم سود شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در طی دوره زمانی ۸۱-۸۸ و با بهره گرفتن از داده های پانل تجزیه تحلیل نمودند. یافته های پژوهش نشان داد رابطه منفی و معنی دار بین فرصت های سرمایه گذاری، با خط مشی مستقیم سود، وجود دارد همچنین بین اهرم مالی و منابع تامین مالی خارجی با خط مشی مستقیم سود رابطه منفی و بین موعد پرداخت بدهی با خط مشی مستقیم سود رابطه مثبت وجود دارد.
۲-۶- پیشینه های تحقیق در سطح بین المللی
۲-۶-۱- پیشینه های مربوط به چرخه های تجاری
در پژوهشی توسط دتویلر[۳۱] (۲۰۰۸) مربوط به «مدل رابطه بین چرخه ی تجاری و موقعیت شرکت » با هدف خلق یک مدل از FM و متغیر های موقعیت در ابعادی از مکان و رکود ، به این نتیجه رسید که برای این چهار زمینه با ویژگی های مختلف تفاوت های پر معنایی وجود دارد اول، از لحاظ موقعیت مکانی که می تواند به صورت متعدد بانکی باشد دوم، از لحاظ بالا و پایین بودن رشد GDP که می تواند به صورت رکود و رونق باشد .
در تحقیقی از طرف سونسون [۳۲](۲۰۱۲) در مورد « پیاده سازی یک چرخه تجاری قابل تحمل » با هدف توصیف پیاده سازی یک شرکت و کاربرد یک پرخه تجاری قابل تحمل ، در یک مطالعه موردی تکی با یک تولید کننده محلی با روش تحقیق میدانی و ابراز مصاحبه های غیر ساختاری با مدیران و اسناد در دسترس شرکت به این نتیجه رسید که شرکت های با چرخه قابل تحمل به ۹ مرحله تقسیم می شوند .
ماینلا [۳۳]و همکارانش (۲۰۱۲) برای بررسی « اثر پویایی چرخه های تجاری بر روابط تجاری » با ۱۲ مصاحبه با مدیران شرکت های مورد مطالعه شامل ۲ گروه مصابحه مترکز و یک گروه کارگاهی ، به شناسایی اثر چرخه های تجاری بر صنایع به شدت فرار و با بهره گرفتن از روش تحقیق میدانی و ابزار مصاحبه و اسناد و مدارک شرکت و مقاله های تخصصی ، راه های هموار کردن اثرات چرخه های تجاری در صنایع به شدت فرار ، از نقطه نظر مهیا کننده تکنولوژی پروژه محور را شناسایی نمودند .
کلاتر [۳۴]و همکاران (۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان « ارزیابی اثر اقتصاد های بزرگ جدید در سبد سهام صنایع محصولات چوبی U.S ، در راستای چرخه تجاری » و در جامعه آماری سبد سهام صنایع کاغذ و الوار U.S ، با هدف برررسی اثر اقتصادهای بزرگ جدید بر برگشت و فرار سهام صنایع کاغذ و الوار از سال ۱۹۶۳ تا ۲۰۱۰ به نتایج عملی وجود خوشه بندی فرار و اثر اهرمی در سبد سهام این صنایع رسیدند .
روسار و همکاران(۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان «تحرک شغلی در طی چرخه کسب و کار» با هدف برسی چگونگی تحرک شغلی در طی چرخه کسب و کار، و این که عوامل انتخاب شده چگونه در مراحل مختلف چرخه کسب وکار به تحرک شغلی کمک می کند به این نتیجه رسیده اند که تحرک شغلی در طول دوره های رونق بالا تر و در طول دوره های رکود پایین تر است و ویژگی های جمعیت شناختی احتمال تغییر حرفه در دوره رونق چرخه کسب و کار را تحت تاثیر قرار می دهد و موقعیت کارکنان در سلسله مراتب شغلی در دوره رونق قابل توجه است.
۲-۶-۲- پیشینه های مربوط به تامین مالی
در تحقیقی با عنوان « فواید گزارش حسابرسی در تصمیمات سرمایه گذاری و تامین مالی » که توسط دورندز [۳۵](۲۰۰۳) انجام شد هدف این تحقیق مقایسه شرکت های کارگزاری و فروشی با بانک ها از لحاظ گزارشات حسابرسی در تصمیمات سرمایه گزاری و تامین مالی آن ها در اسپانیا صورت گرفت نتایج نشان داد که استفاده از گزارشات حسابرسی در تصمیمات سرمایه گذاری و تامین مالی مفید و مهم می باشد.
در رابطه با تامین مالی یکی از تحقیقات صورت گرفته مربوط به ارمرود (۲۰۱۳) با عنوان « اثر شوک های اخیر مالی در سیاست سرمایه گذاری و تامین مالی شرکت های خصوصی انگلیس » می باشد که در جامعه آماری شرکت های خصوصی، که دفتر ثبت شده در انگلیس دارند با نمونه ای به حجم ۴۹۷۳ شرکت، انجام شد؛ که اثر بحران مالی سال ۲۰۰۹-۲۰۰۷را بر تصمیمات تامین مالی و سرمایه گذاری شرکت های خصوصی با بهره گرفتن از روش تحقیق کتابخانه ای و از پایگاه داده تجزیه و تحلیل های مالی آسان (FAME) و یا گزارش های سالانه، برای سال ۲۰۰۹-۲۰۰۴ استخراج و با بهره گرفتن از روش رگرسیون به این نتیجه رسیدند؛ که انقباضات اعتباری بر عملکرد و سرمایه گذاری شرکت های خصوصی اثر منفی دارد و سیاست های مالی و سرمایه گذاری در شرکت های خصوصی به تغییرات و تنوع تامین اعتبار حساس است .
کاستل نووا [۳۶](۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان « شوک های سیاست های پولی و شرایط تامین مالی با آزمایش مونت کارلو » با هدف بررسی اثرات شوک های سیاست پولی بر روی موقعیت های تامین مالی، که با رگرسیون اتوماتیک برداری (VAR)، در آمریکا انجام و نشان داد که cholesty-vars ممکن است به علت نوسانات اقتصاد بزرگ، تخمین کمی را برای هزینه های رفاه بزند.
کریسوستومو [۳۷](۲۰۱۳) در پژوهش « محدودیت های تامین مالی برای سرمایه گذاری در برزیل » با هدف مطالعه نحوه مواجه شدن شرکت های برزیلی با محدودیت های تامین مالی برای سرمایه گذاری به این نتیجه رسید؛ که سرمایه گذاری شرکت های برزیلی به تسویه پذیری وابسته است.
گادوو [۳۸](۲۰۱۳) در تحقیقی با عنوان « ترکیبی از منابع رسمی و غیر رسمی تامین مالی » با هدف آنالیز کمی و کیفی مقررات شرکت های کوچک و بزرگ روسیه در منابع تامین مالی همراه با فرصت ها و محدودیت ها در بسیج سرمایه گذاری در بخش های مختلف چرخه عمر شرکت انجام شد و نتایج نشان داد که تحقیق، می تواند به مقامات در فرموله کردن یک برنامه SME ، برای پشتیبانی از مراحل مختلف زنجیره تامین مالی روسیه، کمک کند.
منگ [۳۹]و همکاران (۲۰۱۳ ) در پژوهش، « شرکت های کارآفرین و تامین مالی از طریق بدهی » با هدف بررسی اینکه آیا فقدان کارآفرینی شرکت GCC، بر توانایشان در بدست اوردن تامین مالی تاثیر می گذارد ؟ در شورای همکاری خلیج فارس انجام داده و نتیجه گرفتند؛ که فعالیت های کار آفرینی توانایی شرکت برای وام گرفتن از بانک را افزایش می دهد.
کیم(۲۰۱۴) نقدی در تحقیقی با عنوان « تاثیر منابع نقدی و تامین مالی خارجی بر حساسیت جریان سرمایه گذاری نقدی» با هدف توزیع عوامل متعددی که می تواند رابطه منفی بین محدودیت های مالی و حساسیت جریان سرمایه گذاری نقدی را نشان دهد، جایگزینی بین منابع نقدی و جریان نقدی آزاد تا حدی می تواند تو ضیح دهد که چرا شرکت های مالی محدود به جریان نقدی به شدت وابسته نیستند. وسطح تامین مالی خالص خارجی نیز می تواند بخشی از سرمایه گذاری نقدی مجموعه حساسیت جریان را توضیح دهد.
جدول ۲-۱ خلاصه پیشینه – ملی
| محقق | سال | موضوع | نتایج |
| هاشم پور و هادیان | ۱۳۸۲ | شناسایی چرخه های تجاری در اقتصاد ایران | نرخ رشد بلند مدت تولید ناخالص داخلی درآغاز انقلاب و سال های پایانی جنگ منفی بوده است . |
| طیب نیا و قاسمی | ۱۳۸۵ | نقش تکانه های نفتی در چرخه های تجاری اقتصاد ایران | اقتصاد ایران به شدت تحت تاثیر تکانه نفتی است. |
