۵-۴-۴-۱ نظر صدرالمتألهین و حضرت امام (رحمهما الله) ۲۸۱
۵-۴-۴-۲ بیان آیات و روایات ۲۸۳
۵-۴-۵ نعیم و جحیم در عالم قبر ۲۸۵
۵-۴-۵-۱ نظر صدرالمتألهین و حضرت امام (رحمهما الله) ۲۸۵
۵-۴-۵-۲ بیان آیات و روایات ۲۸۸
فهرست منابع ۲۹۰
منابع فارسی ۲۹۰
منابع عربی ۲۹۳
مقالات ۲۹۶
فصل اول
کلیات
۱-۱ مقدمه
حیات بشر از همان آغاز با مرگ آمیخته و عجین شده است و خدا مرگ را در خلقت، بر حیات مقدم داشت، چراکه زندگی و حیات بدون وجود مرگ و بینش صحیح نسبت به آن، هدف، معنا و جاودانگی خود را از دست می دهد. آنچه ارتباط مستقیم با جهان بینی انسان دارد، فلسفه است و ملاصدرا (رحمه الله) به عنوان پایه گذار مکتبی که تاکنون بلامنازع در حیطه فلسفه یکه تازی می کند، باب جدیدی در تبیین ماهیت حیات و مرگ گشوده است، از این رو در این پژوهش تلاش شده است که نگرشی جامع و دقیق به مسأله مرگ به عنوان آخرین مرحله تکاملی انسان، در عالم ماده و پایان حیات اختیاری او بپردازیم و برای دست یابی به این مهم، با اتخاذ رویکرد تطبیقی به استقراء تام نظریات صدرالمتألهین و حضرت امام به عنوان یکی از بزرگترین پیروان این مکتب پرداخته ایم و به همین منظور حول مسایلی چون احتضار، مرگ، قبض روح، عالم قبر و مسایل مرتبط با آن ها فصولی را تحت عناوین ذیل مدون نموده ایم.

فصل اول تحت عنوان کلیات و توضیح و تبیین مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، سؤالات و فرضیه ها، شرح مفاهیم پایه و… پرداخته شده است.
فصل دوم با عنوان عالم احتضار، به ماهیت، معنا و جایگاه عالم احتضار، انواع محتضرین، حالات احتضار و عوامل تأثیر گذار بر آن و… در اندیشه حضرت امام و ملاصدرا (علیهما الرحمه) پرداخته شده و ادله و شواهد قرآنی آن نیز ذکر گردیده است.
فصل سوم با عنوان مرگ، پیرامون مسأله مرگ، ماهیت، معنا، جایگاه، انواع و ویژگی های آن در نگاه این دو فیلسوف، بحث شده و ادله قرآنی و روایی نیز ذکر گردیده است.
فصل چهارم با عنوان قبض روح، به ماهیت و معنای قبض روح، انواع قابضین ارواح،‌ انواع ارواح قبض شونده و… در نگاه حضرت امام و صدرالمتألهین (علیهما الرحمه) و با تکیه بر آیات و روایات پرداخته شده است.
و در فصل پنجم سعی شده است، مسایل پیرامونی مرگ برای تکمیل و تتمه کار ذکر گردد، از جمله شوق و خوف نسبت به مرگ، اسرار کفن و دفن و نماز میت، و برخی مسایل قبر به اختصار در منظر فلسفه صدرا و حضرت امام (علیهما الرحمه) و با ذکر ادله و شواهد قرآنی آورده شود.
۱-۲ تعریف و تبیین مسأله
بررسی پدیده مرگ به عنوان طلیعه و پل عبور از عالم ماده به سوی معاد، ‌از مهمترین مباحث معاد شناسی تلقی می گردد و در مباحث نفس شناسی نیز از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در مکتب ملاصدرا و آثار امام خمینی (علیهما الرحمه)، مطالب فراوانی در این رابطه مطرح گردیده است. در این پایان نامه سعی می شود، کلیه مسایل مربوط به عالم احتضار به عنوان دروازه مرگ و همچنین ماهیت و حقیقت و ملازمات آن در مکتب و آثار ملاصدرا و امام خمینی (علیهمه الرحمه) با استقراء تام گردآوری شده و در طرح نظام مند با ساختاری روشن ارائه گردد. رویکرد اصلی در این بحث رویکرد فلسفی-عرفانی و کلامی خواهد بود،‌ ولکن طرح دیدگاه های تفسیری این دو اندیشمند و اصطیاد آیات و روایات مناسب با این آراء، ( به صورت استشهاد و یا استدلال ) بر صحت و مقبولیت مطالب یکی دیگر از اصلی ترین رسالت های این پایان نامه محسوب خواهد گردید. تحلیل جایگاه مرگ به عنوان پایان عالم دنیا، عالم احتضار و احوالات محتضر و مباحث مربوط به اقسام مرگ و آجال و علل آن ، میزان مجانست مرگ با عالم خواب، ‌تبیین حقیقت مرگ مبتنی بر مبانی دیدگاه های مرتبط با نفس نظیر حدوث و تجرد و تکامل نفس و… و تبیین حقیقت سکرات مرگ و کیفیت قبض روح و انواع قابضین و حضور ولایت کلیه هنگام مرگ و… برخی از مسائلی است که در این پایان نامه به بررسی آن ها مبادرت خواهد گردید.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
ضرورت تبیین دیدگاه های حضرت امام و ملاصدرا (علیهما الرحمه) پیرامون مسأله مرگ به عنوان یکی از ارکان مبحث معاد.
ضرورت تبیین ارائه تصویر جامع از مبحث مرگ و ملازمات آن و تأمل و تعمیق در مباحث مربوط به این حوزه.
ضرورت مبرهن نمودن مسائل فلسفی و عرفانی در این حوزه با شواهد شرعی و مناسبات آن با آیات و روایات.
۱-۴ اهداف
کشف نظرات وآراء حضرت امام و ملاصدرا و بررسی تطبیقی آن ها.
بدست آوردن یک نظام کامل و مجموعه منسجم از مباحث مربوط به حقیقت مرگ و عالم احتضار و مقارنات آن با تبیینات فلسفی و عرفانی.
به دست آوردن استشهادات و استدلالات قرآنی و روایی مربوط به اندیشه فلسفی-عرفانی ملاصدرا و امام و واکاوی اندیشه تفسیری ایشان در زمینه مورد نظر.
۱-۵ سؤالات
۱-۵-۱ سؤالات اصلی
دیدگاه ملاصدرا و امام درباره عالم احتضار و تناسب آن با آیات و روایات چیست؟
حقیقت مرگ در اندیشه ملاصدرا و امام چیست و چه مناسبتی با آیات و روایات دارد؟
۱-۵-۲ سؤالات فرعی
اقسام مرگ و اجل و علل آن در اندیشه ملاصدرا و امام چیست؟
گونه ها و مراتب قبض روح در اندیشه امام خمینی و ملاصدرا چیست؟
ملازمات و مقارنات مرگ و احتضار در اندیشه ملاصدرا و امام چیست؟
۱-۶ فرضیه ها
عالم احتضار در اندیشه امام خمینی و ملاصدرا عبارت است از همان عالم قبض روح است و به عنوان مرتبه ای از مراتب سیر وجودی انسان و حرکت وی در خط الرأس زندگی و عبور از مرز نشئه دنیا و آستانه ورود او به نشئه برزخ تلقی می گردد. در این عالم محتضر، تصویر پشت سر گذشته دنیا و دور نمای پیش روی خود را می بیند و در مرز خروج از دنیا و ورود به برزخ قرار می گیرد.
در اندیشه امام و ملاصدرا برای تبیین حقیقت مرگ بر حیثیت انتقال از عوالم و نشئات پایین تر ملکیه به عوالم و نشئات برتر ملکوتیه تأکید می گردد. بر خلاف برخی نظریات دیگر نظیر نظریه ابن سینا که در تبیین حقیقت مرگ جهت مفارقت روح از بدن و یا جهت حائز شدن حیات جدید وی برجشته می گردد.
مسائل مربوط به مرگ، ملازمات و مقارنات آن در یک تصویر روشن و جامع، در اندیشه فلسفی-عرفانی امام و ملاصدرا با رویکرد تطبیقی قابل بازبینی و بازپژوهی است.
شواهد و ادله بسیاری را در آیات و روایات و همچنین دیدگاه های تفسیری این دو بزرگوار می توان برای اثبات حقانیت آراء ایشان درباره مرگ جستجو نمود.
۱-۷ پیشینه
هرچند در مطالب پیرامونی این موضوع و مساله معادشناسی ، کتبی یافت شده است
۱-۸ روش تحقیق
این پایان نامه به روش کتابخانه ای و شیوه توصیفی –استنباطی و در بعضی موارد توصیفی – تحلیلی انجام گرفته است.