اولویت بندی عناصر مختلف برنامه درسی مهارتهای زندگی در گروه دانش آموزان نیز تا حدودی شبیه به معلمان و متفاوت با متخصصان تعلیم و تربیت است. دانش آموزان گروه بندی در کلاس درس مهارتهای زندگی را با بیشترین میزان اهمیت در اولویت اول، مواد آموزشی را در اولویت دوم، فضای آموزشی موردنیاز در برنامه آموزش مهارتهای زندگی را در اولویت سوم، ارزشیابی در درس مهارتهای زندگی را در اولویت چهارم، اهداف برنامه را در اولویت پنجم، و کمترین میزان توجه و اهمیت را به محتوای برنامه درسی مهارتهای زندگی در اولویت ششم، راهبردهای تدریس معلم در کلاس درس مهارتهای زندگی در اولویت هفتم، فعالیت های یادگیری را همانند معلمان در اولویت هشتم، و سرانجام زمان آموزشی اختصاص یافته برای برنامۀ درسی مهارتهای زندگی را در اولویت نهم و آخر قرار داده اند.
همان طور که اطلاعات حاصل از سه گروه نشان می دهد، دانش آموزان و معلمان با اختصاص مؤلفه گروه بندی در اولویت اول، ارزشیابی در اولویت چهارم و فعالیت های یادگیری در اولویت هشتم اشتراک نظر دارند و این امر نشان دهنده قرابت و نزدیکی دیدگاه های دو گروه مذکور در مورد اولویت بندی عناصر مختلف برنامه درسی مهارتهای زندگی است. علاوه بر این متخصصان تعلیم و تربیت و معلمان نیز در اولویت بندی مؤلفه های مربوط به راهبردهای تدریس و محتوای برنامه درسی مهارتهای زندگی توافق و اشتراک نظر دارند. در این میان به نظر می آید معلمان هم با دانش آموزان و هم با متخصصان تعلیم و تربیت در زمینه اولویت بندی مؤلفه های برنامه درسی مهارتهای زندگی بیشترین تفاهم و اتفاق نظر را دارا هستند.
-آیا بین دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت، معلمان و دانش آموزان در زمینه شناسایی آسیبهای موجود در برنامه آموزش مهارتهای زندگی با توجه به عناصر نه گانه برنامه درسی تفاوت وجود دارد؟
به منظور مقایسه نظرات سه گروه مورد مطالعه درباره عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی از آزمون تحلیل واریانس رتبه ای کروسکال والیس استفاده شد. از آنجا که این آزمون فقط مشخص می کند که بین دیدگاه های سه گروه مورد مطالعه از نظر متغیر موردنظر تفاوت وجوددارد یا نه و هرگز مشخص نمی کند که تفاوت بین رتبه های کدام دو گروه مستقل می باشد. بدین منظور از آزمون U مان ـ ویتنی استفاده شد که به نتایج آنها اشاره
می شود:
اختلاف میانگین رتبه های نظرات سه گروه مورد مطالعه در مورد وضعیت عناصری از برنامه درسی مهارتهای زندگی از قبیل مواد آموزشی، گروه بندی و زمان معنی دار مشاهده شد. یعنی بین دیدگاه های گروه های مورد مطالعه در مورد وضعیت عناصر مذکور اختلاف نظر وجود دارد.
اختلاف میانگین رتبه های نظرات سه گروه در مورد وضعیت عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی مانند اهداف، محتوا، ارزشیابی (گویه سوم) و فضای آموزشی (گویه سوم) معنی دار نیست و در مورد وضعیت این دسته از عناصر برنامه بین سه گروه اشتراک و توافق نظر وجود دارد.
نتایج آزمون U مان ـ ویتنی دربارۀ اختلاف میانگین رتبه های نظرات گروه های مورد مطالعه در مورد عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی به صورت زیر می باشد:
الف)اهداف:
بین دیدگاه های متخصصان تعلیم و تربیت و معلمان در مورد وضعیت مؤلفه اهداف آموزش مهارتهای زندگی اختلاف و تفاوت وجود دارد. ولی بین دیدگاه های متخصصان تعلیم و تربیت و دانش آموزان، دانش آموزان و معلمان تفاوتی به چشم نمی خورد.
ب)مواد آموزشی:
بین دیدگاه های متخصصان تعلیم و تربیت و معلمان، متخصصان و دانش آموزان، و معلمان و دانش آموزان در مورد بررسی آسیب ها و وضعیت مؤلفه مواد آموزشی برنامه درسی مهارتهای زندگی اختلاف نظر وجود دارد.
ز) گروه بندی:
نتایج آزمون U مان ـ ویتنی نشان داد که اختلاف میانگین نظرات متخصصان تعلیم و تربیت و دانش آموزان، معلمان و دانش آموزان در مورد وضعیت و معیارهای گروه بندی دانش آموزان در کلاس درس مهارتهای زندگی در سطح ۰۵/۰ معنی دار است. ولی این اختلاف نظر در مورد وضعیت و معیارهای گروه بندی دانش آموزان در برنامه درسی مهارتهای زندگی در میان نگرش های متخصصان تعلیم و تربیت و معلمان به چشم نمی خورد.
س)زمان:
بین دیدگاه های متخصصان تعلیم و تربیت و دانش آموزان، و معلمان و دانش آموزان در مورد وضعیت و آسیب های موجود در زمان اختصاص یافته به برنامه درسی مهارتهای زندگی اختلاف و تفاوت وجود دارد ولی بین دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت و معلمان در این مورد تفاوتی به چشم نمی خورد.
۴- به منظور مقایسه نظرات معلمان و دانشآموزان در مورد وضعیت عناصری از برنامه درسی مهارتهای زندگی از قبیل فعالیتهای یادگیری، ارزشیابی، و فضای آموزشی از آزمون U مان ـ ویتنی استفاده شد که در زیر نتایج آن مورد بررسی قرار می گیرد:
د) فعالیتهای یادگیری:
نتایج آزمون U مان ـ ویتنی نشان داد که اختلاف میانگین رتبه های دیدگاه های معلمان و دانش آموزان در مورد وضعیت و معیارهای انتخاب یادگیری برنامه درسی مهارتهای زندگی در سطح ۰۵/۰ معنی دار نیست یعنی دو گروه یاد شده اظهارنظرهای متفاوتی درباره فعالیت های یادگیری برنامه آموزش مهارتهای زندگی ندارند.
ر) ارزشیابی:
اختلاف میانگین رتبه های دیدگاه های معلمان و دانش آموزان در مورد وضعیت و معیارهای ارزشیابی در برنامه درسی مهارتهای زندگی در سطح ۰۵/۰ معنی دار نیست. یعنی بین دیدگاه های دو گروه مذکور در مورد مؤلفه ارزشیابی در برنامه درسی مهارتهای زندگی تفاوت آشکار و معنی داری وجود ندارد.
ش) فضای آموزشی:
نتایج آزمون U مان ـ ویتنی نشان داد که اختلاف میانگین رتبه های دیدگاه های معلمان و دانش آموزان در مورد وضعیت فضای آموزشی برنامه درسی مهارتهای زندگی در سطح ۰۵/۰ معنی دار است. یعنی بین دیدگاه های دو گروه مذکور در این مقوله تفاوت آشکار و معنی داری به چشم می خورد.
۵- به منظور مقایسه دیدگاه های معلمان و دانش آموزان در مورد بررسی وضعیت شیوه های تدریس در برنامه درسی مهارتهای زندگی از آزمون t دو نمونه ای مستقل استفاده شد که در زیر به نتایج آن اشاره می شود:
ذ)راهبردهای تدریس:
نتایج آزمون t دو نمونهای مستقل نشان داد که اختلاف میانگین دیدگاه های معلمان و دانش آموزان در مورد وضعیت شیوه های تدریس در کلاس درس مهارتهای زندگی در سطح ۰۵/۰ معنی دار است. یعنی معلمان و دانش آموزان اظهار نظرهای متفاوتی در مورد این مؤلفه برنامه درسی مهارتهای زندگی داشته اند.
سایر نتایج بدست آمده:
به منظور بررسی تأثیر متغیرهای جمعیت شناختی از قبیل جنسیت بر دیدگاه های معلمان و دانش آموزان از روش های آمار استنباطی مثلt گروه های مستقل وU مان ـ ویتنی استفاده شدکه درزیر به نتایج آن اشاره می شود:
نتایج آزمون t گروه های مستقل نشان داد بین میانگین دیدگاه های معلمان زن و مرد در مورد بررسی وضعیت عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی از قبیل مواد آموزشی، محتوا، فعالیتهای یادگیری، ارزشیابی، گروه بندی، زمان و فضای آموزشی اختلاف و تفاوت وجود ندارد ولی بین میانگین دیدگاه های زنان و مردان در گروه معلمان در مورد بررسی وضعیت مؤلفههایی مانند اهداف و راهبردهای تدریس برنامه درسی مهارتهای زندگی تفاوت آشکار و معنی داری به چشم می خورد.
الف) نتایج آزمون t
از ابتدای حکومت حزب عدالت و توسعه در ترکیه، مردم و مسئولان ایرانی از این واقعه بسیار خوشحال شده و به حمایت از این حزب پرداختند. روابط میان دو کشور ایران و ترکیه و به خصوص سران دو کشور سیر صعودی گرفته و به سرعت به اوج خود رسید.
مؤلفه های تأثیر گذار در سیاست خارجی دو کشور ایران و ترکیه طی حکومت حزب عدالت و توسعه در ترکیه را می توان موارد زیر مشاهده نمود.
۳-۴-۲- روابط اقتصادی ، حمل و نقل میان ایران و ترکیه
رابطه اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه طی سالهای قبل از ظهور دولت عدالت و توسعه در ترکیه دارای نوساناتی بود که نقطه عطف در بهبود روابط اقتصادی دو کشور را میتوان قرارداد بزرگ صدور گاز ایران به ترکیه در زمان دولت
نجمالدین اربکان دانست.
از سال ۲۰۰۲ و با روی کار آمدن دولت عدالت و توسعه در ترکیه که راهبرد بهبود شاخصهای اقتصادی را در سرلوحه کار خود قرار داده بود، رابطه تجاری و اقتصادی ایران و ترکیه روندی صعودی به خود گرفت.
یکی از نشانه های بارز بهبود روابط اقتصادی ایران و ترکیه را میتوان در اولویت مباحث اقتصادی و تجاری در دیدارهای سران و مسئولین دو کشور و نیز نشستهای اقتصادی دو کشور مشاهده کرد، به نحوی که از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۸ شمسی، بالغ بر پانزده نشست یا اجلاس دو جانبه اقتصادی میان دو کشور برگزار شده است.
روابط اقتصادی ایران و ترکیه از ابعاد مختلفی برخوردار است. زیرساختهای روابط اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه بر پایههایی مانند گردشگری، گاز و انرژی، ارتباطات، پیمانکاری و ساخت مسکن ، ترانزیت و حمل و نقل جاده ای ، امور بانکی و … استوار شده است.
۳-۴-۳- تأثیر گردشگری در روابط ایران و ترکیه
در زمینه گردشگری طی سالهای بعد از حاکمیت حزب عدالت و توسعه در ترکیه و به خصوص از سال ۲۰۰۵ به بعد، روابط گردشگری و توریسم میان دو کشور به اوج خود رسید. رابطه توریسم میان ایران و ترکیه، همیشه به نفع ترکیه و اقتصاد آن بوده است، به این صورت که تعداد گردشگران ایرانی که به ترکیه سفر میکنند بیشتر و بلکه چندین برابر گردشگران ترکیهای است که به ایران سفر میکنند.
تعداد گردشگران ایرانی که در سال ۲۰۰۵ به ترکیه سفر کرده‌اند بالغ بر نهصد و هفتاد و پنج هزار نفر بوده‌اند که بر اساس آمار اعلامی و در مقایسه با سال ۲۰۰۴، از رشدی ۱۵۲ درصدی برخوردار بوده است، آنهم در شرایط شیوع آنفولانزای مرغی[۹۶] در ترکیه! (خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ۱ اردیبهشت ۱۳۸۵).
روند رو به رشد ورود گردشگران ایرانی به ترکیه طی سالهای بعد نیز ادامه داشته است، به نحوی که در سال ۱۳۸۷ و بر اساس آمار وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، ایران ششمین منبع و مبدأ توریسم ترکیه و بزرگترین منبع توریسم این کشور در خارج از اتحادیه اروپا و روسیه بوده است. بر اساس آمار منتشره، در هفت ماهه اول سال ۲۰۰۸ بیش از ششصد و چهل هزار ایرانی از ترکیه دیدن کرده‌اند که چهار درصد گردشگران خارجی ترکیه را تشکیل دادهاند (سایت خبری فرارو ۲۴ شهریور ۱۳۸۷). در ادامه‌ی گسترش روابط سیاسی و اقتصادی میان ایران و ترکیه بود که در سایه برادریهای سیاسی مسئولین دولتی دو کشور و نیز جاذبههای توریستی ترکیه، در هشت ماه ابتدایی سال ۲۰۱۰، بیش از یک میلیون و سیصد هزار گردشگر ایرانی به ترکیه سفر کرده و موجب شکوفایی بیشتر صنعت توریسم این کشور شدهاند (خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ۱۵ مهر ۱۳۸۹).
گردشگران ایرانی طی سال ۲۰۱۱ نیز به ترکیه سفر کرده و این کشور همچنان مقصد اول ایرانیان برای مسافرت‌های خارجی بوده است تا آنجایی که تعداد گردشگران ایرانی در این سالها حتی به یک میلیون و هشتصد هزار نفر هم رسیده بود، اما در سال ۲۰۱۲ به علت کاهش نرخ ریال در برابر دلار، تعداد این گردشگران نیز کاهش یافته است.
آنچه در روابط گردشگری ایران و ترکیه قابل مشاهده میباشد، رونق و گستردگی روابط گردشگری طی یک دهه اخیر و به خصوص بعد از تثبیت دولت اسلامگرای عدالت و توسعه در ترکیه بوده است. گردشگران ایرانی فارغ از نوسانات و تنش‌های سیاسی و … میان دو کشور، ترکیه را برای مسافرت‌های خارجی خود در اولویت داشتهاند.
با گسترش جنگ داخلی در سوریه، افزایش نرخ دلار در ایران و سردی روابط دو کشور، از تعداد گردشگران ایرانی در ترکیه نیز کاسته شده است.
۳-۴-۴- نقش گاز و انرژی در روابط ایران و ترکیه
یکی مهمترین مباحث و روابط میان دو کشور ایران و ترکیه طی دو دهه اخیر را میتوان بحث انرژی و به خصوص صادرات گاز ایران از مسیر ترکیه به اروپا و فروش گاز به ترکیه دانست.
ترکیه که در مسیر ایران به اروپا قرار دارد و پل ارتباطی جغرافیایی میان ایران و اروپا محسوب میگردد، از دو محور بر بحث گاز ایران تأثیرگذار بوده است.
یکم - صادرات گاز ایران به اروپا، اتحادیه اروپا که نزدیک به بسیت درصد کل انرژی جهان را مصرف میکند، سهم بالایی از انرژی مصرفی خود را که حدود بیست و پنج درصد آن میباشد را به گاز طبیعی اختصاص داده است. با توجه به اینکه بخش عمدهای از گاز مصرفی اتحادیه اروپا، توسط کشورهای خارج از اتحادیه و عمدتاً توسط روسیه، نروژ و الجزایر تأمین میشود، این اتحادیه به شدت به دنبال تأمین گاز طبیعی مورد نیاز کشورهای اروپایی می باشد.
ایران با در اختیار داشتن بیش از هفده درصد ذخایر گاز جهان، یکی از بهترین گزینه‌های تأمین گاز اتحادیه اروپا میباشد. در زمینه صادرات گاز ایران به اروپا، مسیر ترکیه یکی از بهترین و کم هزینه‌ترین راه‌های صدور گاز به اروپا است.
ایران طی سالهای اخیر سعی داشته است تا با لابی و رایزنی سیاسی و اقتصادی بتواند در خط لوله صادرات گاز به اتحادیه اروپا معروف به خط لوله"نابوکو”[۹۷]، شرکت کرده و بخشی از گاز مورد نیاز این خط لوله را تأمین سازد. اما با دخالت و تهدید امریکا، ایران از این پروژه کنار گذاشته شد. در حالی که ترکیه از مشارکت ایران در این پروژه حمایت میکرد تا از این طریق بتواند با خرید گاز ایران و سپس صادرات این گاز از سوی ترکیه به اروپا، علاوه بر کسب درآمد، به تسلط بر جریان انرژی اروپا نیز دست یابد جمهوری ترکیه ۱۳۸۶، ۳۱۳).
دوم - صادرات و فروش گاز ایران به ترکیه ، ترکیه به دلیل نبود منابع گازی مورد نیاز خود در داخل کشور، به خرید و واردات گاز از دیگر کشورها محتاج است که ایران به عنوان بهترین و نزدیک‌ترین منبع تأمین گاز در همسایگی ترکیه قرار دارد، هر چند ترکیه خط لوله روسیه را نیز برای خرید گاز فعال کرده است.
مهمترین توافق و قرارداد اقتصادی میان دو کشور به فروش بیست و پنج سالهی گاز ایران به ترکیه مربوط میگردد که در سال ۱۹۹۶ (۲۰ مرداد ۱۳۷۵ شمسی) در جریان سفر نجمالدین اربکان به ایران، منعقد گردید.
سرانجام بعد از چندین سال عملیات اجرایی و ساخت خط لوله، صادرات گاز ایران از طریق خط لوله به ترکیه در دسامبر ۲۰۰۱ ( بهمن ۱۳۸۰)، آغاز گردید که ظرفیت این خط لوله ده میلیارد متر مکعب گاز در سال بود، اما در اواسط سال ۲۰۰۲ جریان صدور گاز به صورت موقت متوقف شده و بعد از مدتی دوباره برقرار گردید.
رابطه گازی ایران و ترکیه طی سالهای اخیر، با نوسانات بیشماری روبرو بوده است. تنش و اختلاف بر سر قیمت گاز، میزان گاز صادراتی در زمستان و تابستان، کیفیت گاز و … بوده که این اختلافات معمولاً از سوی ترکیه مطرح شده و ترکیه حتی خواهان ارجاع اختلاف بر سر قیمت گاز به داوری بین المللی شده است. به گزارش خبرگزاری رویتر[۹۸]، دولت ترکیه سال گذشته میلادی اعلام کرده بود پس از این که رجب طیب اردوغان نتوانست تهران را متقاعد کند تا قیمت‌ها را کاهش دهد، این کشور[ترکیه] به داوری بین‌المللی چشم دوخته است (خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ۱۴ اسفند ۱۳۸۳). این اختلافات در تمامی سالهای بعد از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه، ادامه داشته است. در سال ۱۳۸۲، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه اعلام کرد، ترکیه قصد دارد توافق بیست و پنج سالهی خرید گاز طبیعی از ایران را مجدداً مورد بررسی قرار دهد (خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ۳ آبان ۱۳۸۲).
با وجود تمام اختلافات بر سر قیمت و یا کیفت گاز ارسالی از ایران به ترکیه، اهمیت گاز ایران برای ترکیه چه در بعد مصرف داخلی و چه در بعد صادرات به اروپا در راستای ایجاد وابستگی اروپا به ترکیه، برای ترکیه از آنچنان ارزشی برخوردار بوده است که حتی نخست وزیر این کشور در مقابل درخواستهای امریکا برای لغو موافقتنامههای انرژی و خرید گاز با ایران، میگوید که {ما بخشی از نفت خود را از خارج وارد میکنیم و تلاش داریم هزینه واردات انرژی خود را پایین بیاوریم}. به گفته نخست وزیر ترکیه، { بالاخره آمریکا در این زمینه ترکیه را درک خواهد کرد} ( خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ۲۷ تیر ۱۳۸۶).
این اختلافات گازی ایران و ترکیه تا پایان سال ۲۰۱۲ نیز ادامه داشته است و انفجارهای سالیانه و متعدد خط لوله در خاک ترکیه و قطع و وصل مجدد گاز، به افزایش تنشها می‌انجامید. این امر موجب شد تا مسئولین ترکیه در سال ۲۰۱۰ نیز خواهان تغییر بهای گاز شوند، وزیر انرژی ترکیه میگوید که آنکارا، از ایران خواسته است بهای گاز طبیعی که به ترکیه می‌فروشد را کاهش دهد اما هنوز جوابی دریافت نکرده است، او افزود {به نظر می‌رسد مجبوریم نزد داوری برویم} (خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ۲۷ دی ۱۳۹۰).
همین وزیر انرژی ترکیه (تانر ییلدیز[۹۹]) در سال ۲۰۱۲ نیز بر اختلاف دو کشور بر سر قیمت گاز تأکید میکند، قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه بسیار بالاتر از قیمت بازار است و آنکارا قصد دارد پس از ۱۶ مارس ۲۰۱۳ این موضوع را در دیوان بین‌المللی داوری[۱۰۰] مطرح کند (خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) ۲۵ شهریور ۱۳۹۱).
۳-۴-۵- تأثیر قراردادهای ارتباطات و مخابرات بر روابط دو کشور
دو کشور در زمینه ارتباطات، قراردادهای مختلفی داشتهاند که معروف‌ترین آنها قرارداد شرکت"ترک سل[۱۰۱]“بود که میبایست به عنوان اولین اُپراتور بخش خصوصی تلفن همراه، در ایران فعالیت نماید. اما با مخالفت نهادهای امنیتی و نظامی کشور با واگذاری ارتباطات کشور به شرکتهای خارجی که مشکوک به اسرائیلی بودن هم بودند، قرارداد مذکور، بهمن ماه ۱۳۸۳ در مجلس شورای اسلامی نیز مورد بررسی قرار گرفته و سهم طرف خارجی در قرارداد به زیر پنجاه درصد کاهش یافت.
اما در ادامه بر اثر قاطعیت ایران در عدم واگذاری امنیت ارتباطات کشور به بیگانگان، به جای ترک سل، کنسرسیومی ایرانی با نام ایرانسل در ایران تأسیس شده و به عنوان اپراتور تلفن همراه در ایران فعالیت نمود.
این موضوع مورد اعتراض ترکیه به ایران گردید و تا مدتها یکی از مباحث تنشزای روابط دو کشور بود.
۳-۴-۶- نقش پیمانکاری و فرودگاه تهران بر روابط دو کشور
یکی از دیگر مباحث تنشزا در روابط اقتصادی دو کشور، موضوع بهرهبرداری از فرودگاه تازه تأسیس امام خمینی تهران بود که قرارداد این فرودگاه نیز به یک شرکت ترکیهای با نام"تاو"واگذار شده بود.
درست در روز بهرهبرداری این فرودگاه، نیروهای نظامی و امنیتی ایران از افتتاح فرودگاه ممانعت به عمل آورده و فعالیت شرکت تاو[۱۰۲] در زمینه‌ی کنترل فرودگاه در ایران را مغایر با مصالح و منافع کشور دانستند.
ماجرای شرکت تاو نیز در اردیبهشت سال ۱۳۸۳ آغاز شده و به بحثی داغ در روابط دو کشور تبدیل گردید. این بحث تا آنجا مهم شد که رجب‌طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در دیداری با سفیر ایران در ترکیه، به این موضوع پرداختند.
اختلافات بر سر دو قرارداد اقتصادی ترک سل و تاو که به دخالت مجلس شورای اسلامی و نهادهای امنیتی ایران منجر گردید، موجب شد تا حجتالاسلام سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور وقت ایران در اعتراض به مصوبات مجلس ایران در مورد این قراردادها، سفر از پیش برنامه ریزی شده خود در هفتم مهر ماه ۱۳۸۳ را لغو نماید. تبعات لغو قراردادهای مذکور تا سالها بر روابط دو کشور سایه افکنده بود ( خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) ۵ مهر ۱۳۸۳).
۳-۴-۷- ترانزیت، حمل و نقل جادهای میان دو کشور
طی سالهای گذشته بخش مهمی از واردات ایران به خصوص در بخش تجهیزات صنعتی از کشورهای اروپایی بوده است، این امر موجب شده بود تا ترکیه به عنوان یک پل میان اروپا و ایران عمل کرده، بنادر و جادههای این کشور به مسیر ترانزیتی برای واردات و صادرات ایران تبدیل شوند. در زمان جنگ ایران و عراق نیز مسیر ترانزیتی ترکیه از اهمیت بالایی برای واردات کالا به ایران برخوردار بود.
علیرغم وجود توافق‌نامههای مختلف برای بهبود روابط در زمینه ترانزیت، در بخش حمل و نقل جادهای میان دو کشور حتی در طی همین دو سال اخیر نیز مشکلاتی بروز کرده و تنش‌هایی در این زمینه وجود داشته و مرزهای دو کشور برای مدتی بسته شدهاند.
۳-۴-۸- روابط مالی و بانکی ایران و ترکیه
روابط بانکی و مبادلات مالی میان ایران و ترکیه طی پنج سال گذشته و به خصوص بعد از آغاز تحریمهای بانکی و مالی امریکا و اتحادیه اروپا بر علیه ایران طی چند سال اخیر از اهمیت و جایگاه بالایی در روابط دو کشور برخوردار بوده است.
تحریم بانکی و مالی امریکا و غرب بر علیه ایران که بخش مهمی از تحریمهای غرب بر علیه برنامه هستهای ایران بوده است، موجب شد تا ایران در زمینه صادرات نفت و گاز و سپس دریافت درآمد حاصل از این صادرات با مشکل مواجه شود، بنابراین ترکیه در راستای روابط دوستانه میان دو کشور و البته بر اساس سود خوبی که از راه تسهیل مبادلات بانکی به دست می آورد، به بانکهای خود و به خصوص"هالک بانک[۱۰۳] "مجوز مبادله مالی و بانکی با ایران را داده و این بانک، رابط پولی و ارزی ایران با برخی خریداران نفت ایران محسوب میگردد.
ترکیه در پاسخ به درخواست امریکا مبنی بر توقف فعالیت‌هایش با بانکهای ایرانی، معتقد است که آنکارا نمی‌تواند به سادگی فعالیت‌هایش با بانک ملت ایران را متوقف کند. روزنامه‌ی ترکیش دیلی[۱۰۴] در گزارشی به نقل از یک دیپلمات ترک نوشت {درخواست آمریکا در خصوص بازبینی فعالیتهای بانک ملت ایران در ترکیه با سردی آنکارا مواجه شد، بانک ملت ایران در لیست تحریم شده از سوی سازمان ملل قرار ندارد و ترکیه از قطعنامه‌های سازمان ملل تبعیت میکند نه از تصمیمات کنگره و یا رییس جمهور آمریکا!} (خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) ۱۲ بهمن ۱۳۸۶).
مبادلات بانکی ایران و ترکیه طی یکی، دو سال اخیر از محکمترین و کم تنشترین روابط میان دو کشور بوده که البته باید تبادل و خرید طلا از ترکیه توسط ایران را به این مبادلات بانکی و مالی اضافه کرد.
شکوفایی این مبادلات بانکی، مالی و طلا میان دو کشور از تحریم نفت و امور بانکی ایران توسط امریکا و اتحادیه اروپا نشئت گرفته است، این مبادلات برای هر دو کشور راهگشا و پر منفعت بوده است به صورتی که رشد صادرات طلای ترکیه به ایران در سال ۲۰۱۲ بالغ بر هشتصد درصد بوده است (خبرگزاری فارس ۱۶ دی ۱۳۹۱).
با وجود روابط کم تنش و نسبتاً متعادل دو کشور در زمینه اقتصاد و تجارت که بر پایه سود و منفعت اقتصادی دو کشور و به خصوص ترکیه استوار است، آمار رو به رشد روابط اقتصادی دو کشور طی سالهای اخیر نشان میدهد که حجم تجارت بین دو کشور که در سال ۲۰۰۰، در حدود یک میلیارد دلار بود، در سال ۲۰۰۸ به حدود ده میلیارد دلار رسیده و در سال ۲۰۱۱ به شانزده میلیارد دلار بالغ شده که در سال ۲۰۱۲ به حدود بیست و یک میلیارد دلار رسیده است (خبرگزاری فارس ۱ بهمن ۱۳۹۱).
دورنمای توسعه روابط اقتصادی دو کشور چنان میباشد که بر اساس توافقات و گفتگوهای مسئولین دو کشور و به خصوص نخست وزیر ترکیه رجب طیب اردوغان، قرار است حجم تجارت و مبادلات اقتصادی میان ایران و ترکیه در سال ۲۰۱۵ به سی میلیارد دلار برسد، امری که در وضعیت کنونی روابط دو کشور عجیب است (خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) ۹ فروردین ۱۳۹۱).
تمامی این روابط رو به رشد و پر منفعت اقتصادی که به خاطر سهم بیشتر صادرات ترکیه به ایران، بیشترین سود آن برای ترکیه است، در حالی صورت میگیرد که تنها کشوری که مردم آن حق خرید املاک و مستغلات در خاک ترکیه را ندارند، ایران می باشد! (سازمان توسعه تجارت ایران ۱۳۸۸، ۷۸).
و رخش به دلیل احساس وظیفه و اطاعت از خداوندگارش خود را به درون چاه پر از خطر می برد.» (زرقانی، ۱۳۸۷: ۱۶۷)
- «وفادار و رستم دوست : آنطور که چوپان پیر، در آغاز گزینش رخش به رستم می گوید فقط رخش شایسته رستم و تنها رستم شایسته رخش است و از آن پس آن دو پیوسته با هم و یار و همدم یکدیگرند.
رخش به دلیل وفاداری به رستم حاضر نیست به دیگری غیر از رستم تن دهد، حتی در آغاز داستان رستم و سهراب، زمانی که فردوسی می خواهد به بهانه ای رستم و رخش را به سمنگان بکشاند تنی چند از سواران ترک با نقشه از پیش تعیین شده خود می خواهد رخش را از رستم جدا کند. تلاش و کوشش زیادی می کند تا او را از رستم دور کرده و به بند خود بکشد، رخش در این کشمکش از گرفتار شدن به بند آنان سرباز می زند و با آنان به مبارزه می پردازد و به دلیل وفاداری به رستم، حتی چند تن از آنان را زخمی می کند و از بین می برد.
سه تن کشته شد زان سواران چند
نیامد سر رخش جنگی به بند
(همان: ۳۸)
فقط در رزم رستم و اسفندیار است که رخش در برابر اسفندیار ناتوان می شود و میدان جنگ و مبارزه را ترک می کند، حتی دوستی و وفاداری او به رستم تا لحظه مردن ادامه می یابد و قبل از گرفتار شدن در چاه شغاد تلاش و کوشش می کند تا رستم و خود را نجات دهد اما روند حماسه به گونه ای است که باید زندگی رستم و رخش در آنجا پایان بیابد. حتی پس از مرگ هم آن دو در یک دخمه دفن می شوند و این نمایانگر آن است که رخش و رستم از زمان دوستی تا پایان زندگی و پس از آن در عالم دیگر با هم هستند.» (مسکوب، ۱۳۷۴: ۳۷)
-
- «حرف شنو، سخن فهم بودن رخش : در زمانی که رخش در خان اول شیر را از پای درمی آورد رستم احساس می کند که جسارت و شجاعت بیش از حد رخش برایش مشکل ساز خواهد شد. لذا از او می خواهد که دیگر با کسی نستیزد و او را از مبارزه با دیگران منع می کند. رخش هم سخنان او را در می یابد و به آنها عمل می کند:
تهمتن با رخش ستیهنده گفت
اگر دشمن آید سوی من بپوی
که با کس مکوش و مشو نیز جفت
و ….
(همان: ۲۵۹)
او در همه حال، در بزم و رزم رفیق راه و همدست و هم داستان رستم است.» (مسکوب، ۱۳۷۴: ۳۷). لذا یکی از ویژگی های رخش این است که «رستم با او سخن می گفت و او (رخش) هم سخنان وی را به نیکی در می یافت.» (صفا، ۱۳۶۹: ۵۶۸)
- «باهوش و زیرک : اگرچه اسب ها از هوش خوبی برخوردارند و یکی از ویژگی های آنها هوش و زکاوت آنهاست، اما هوش و زیرکی رخش در شاهنامه نمود و جلوی دیگری یافته بود و زیرکی اش در سرتاسر جنگ ها و رزم های رستم نمایان است و بنا بر روایات اساطیری رخشِ رستم از حیث هوش و قوه عقل حیوانی عجیب بود و شاید به خاطر همین زیرکی عجیب اوست که او را یکی از عجایب مخلوقات جهان دانسته اند.
اینکه رخش توانسته در جنگ با تورانیان و افراسیاب به خوبی بدرخشد و هفت خان را با موفقیت پشت سر گذارد و از مازندران سر در آورده و بتواند پهنه گسترده ایران و جهان آن روز را درنوردد، دلیلی بر هوشیاری و ذکاوت اوست، گاه از جهت زیرکی و هوش همانند انسانهاست و گاه بر خداوندگارش رستم برتری دارد. چنانچه هوشیاری وی نمی بود، اژدها رستم را از پای در می آورد. هوش زیاد او باعث شده تا بتواند زبان صاحبش را درک کرده و بفهمد و به همین دلیل نمی توان وی را اسبی معمولی به حساب آورد. رستم در خان اول پس از کشتن شیر، او را هوشیار خطاب می کند.» (همان: ۵۶۸)
چنین گفت با رخش کای هوشیار
که گفت که با شیر کن کارزار؟
بـه یونان فرستاد با تــــرجمان نبــشت از زبانـی به دیگر زبان
چو دستور آمد به دســـتور شاه که گیرد دو اسبه سوی روم راه
بـــــرد روشنک را بـــرآراسـته همان دفتر و گــوهر و خواسته
بـــه فرمان شه جای بـگذاشتند به یـونان زمین راه بـــرداشتند
(همان:۱۵۹)
گویا علّت اصلی فرستادن ارسطو و روشنک به روم عدم اطمینانی بوده است که او به مردم سرزمین خود داشته است . « او از این موضوع می ترسیده که سرگرمی او در سرزمین های دور و غفلتش باعث گردد سرزمین پدری از چنگش خارج گردد.بنابراین ، بافرستادن روشنک و ارسطو سعی در حفظ موقعیّت خود در آن جا داشته است .»
(صفوی، ۱۳۶۴ : ۱۱۰)
جهان دار اگر چه دل شیر داشت جهان جمله در زیر شمشیر داشت
نبود اعتمادش بر آن مرز وبـــوم که هست ایمن آباد رومی بـه روم
شبی کآسمان طــالعی داد چست کـــزآن طالع آید ضمیری درست
فرستاد و دســـتور خود را بخواند سخن های پوشیده بـــــا او براند
(نظامی گنجوی ، ۱۳۸۸ :۱۶۱)
نباید که ما را شود کار سست ســبو ناید از آب دایم درست
بداندیش گیرد سر تخت مــا به تاراج دشمن شود رخت ما
(نظامی گنجوی ، ۱۳۸۸ :۱۶۲)
عبدی بیگ شیرازی نیز در ضمن ذکر خدمات درخشان اسکندر و ستودن این فرمانروای دین گستر! هرگز ذکری از چپاول میراث معنوی ایرانیان توسّط وزیر دانشمندش ارسطو به میان نمی آورد.
۵-۱۸. رفتن اسکندر به جانب مغرب و زیارت کعبه
« … اسکندر که به دیار عرب و زیارت کعبه می رود نه فقط لازمه ی جهانگیری اوست بلکه نسب ابراهیمی هم که دارد او را در تصوّر نظامی یا مأخذ او به این سفرها الزام می کند. »
(زرّین کوب ، ۱۳۸۶ : ۱۸۱)
به گزارش نظامی در اسکندر نامه ، اسکندر پس از ساماندهی اوضاع ایران و اعزام روشنک و ارسطوی وزیر به روم با غنایمی که از ایران به دست آورده بود؛ برای به زیر سیطره در آوردن ملک عرب راهی آن دیار می گردد. اعراب که از سقوط دولت ایران متوحّش شده بودند در برابر او کوچک ترین مقاومتی نکرده و با آغوش باز به اسقبال او رفتند .کشورهای عربی بدون هیچ مقاومتی به دست اسکندر افتاد :
چــــو ملک عجم رام شد شـاه را بـــــه ملک عرب راند بنگاه را
به خــــروارهــا گنج زر بر گرفت بــــه عزم بیابان ره اندر گرفت
سران عــــــــرب را زر افشان او سرآورد بــــــــر خطّ فرمان او
چــــــو دیـدند فیروزی لشکرش عـــــرب نیز گشتند فرمانبرش
چنــان تاخـــت بـر کشور تازیان کـــــزو تـازیان را نیامـد زیان
به هر منزلی کـو عنان کرد خوش همش نزل بردند و هم پیشکش
به جز خوردنی هـــــای بایستنی هــمان گـــوسفندان شایستنی
به اندازه ی دسترس های خـویش کشــیدنـد بسیار گنجینه پیش
هــــم از تازی اسبان صحرا نـورد هم از تیغ چون آب زهرا بخورد
(نظامی گنجوی ، ۱۳۸۸ :۱۶۳)
گزارش فتح عربستان به دست اسکندر مقدونی مطابق روال معمول در کتاب آیین اسکندری عبد بیگ شیرازی باز تاب چندانی ندارد . او حتّی تسلیم بی قید و شرط اعراب را دربرابر اسکندر به روی خود نیاورده و گویا اسکندر در سفری زیارتی ، تنها قصد زیارت مکّه را داشته و بس :
به ملک عرب کرد ازآن ترکــتاز بیـــفکند آوازه انـــــدر حجاز
پس آنــگه زمـــکّه بـــرآورد سر شد از سرمه ی مکّه روشن بصر
شد از سجده ی کعبه عالی مقام بـرآن حلقه زد پنجه ی اعتصام
(عبدی بیگ شیرازی ، ۱۹۷۷م: ۳۷)
۵-۱۹. فتح ارمنستان و سرزمین های شمالی
براساس گزارش نظامی در اسکندر نامه، اسکندر پس از فتح صلح آمیز سرزمین حجاز و اعراب بادیه نشین، سایر این مماک عرب نشین مانند عراق و یمن را نیز به همین صورت به قلمرو خود افزود و به روم برگشت. « در یمن اسکندر شهر را غارت فرمود و در سرای منذر رفت، زن بگریخت پس شاه اسکندر منذر را شکنجه فرمود کردن .»
(افشار ، ۱۳۴۳ : ۴۴)
امّا فرمانده‌ی آذربایجان در نامه‌ای از او خواسته که بر ای انقیاد سرزمین ارمنستان که بر دین زرتشتی هستند کاری بکند و این سرزمین ها را نیز رام خود کند .اسکندر پس از وصول این خبر به ارمنستان روی می آورد و فتوحات خود را در این سرزمین های شمالی ادامه می دهد .
دگـــــــر ره درآمد به ملک عراق سوی خانه ی خویش کرد اتّفاق
بریدی درآمــــــــد چو آزادگـان ز فـــــــرمانده ی آذر آبادگان
که شاه جهان چون جهان رام کرد ستم را ز عــــالم تهی نام کرد
چـــرا کار ارمن فرو هشت سست نکــرد آن بر و بوم را باز جست
به ارمــن در آتش پرستی کنند دگــــر شـاه را زیر دستی کنند
(نظامی گنجوی، ۱۳۸۸: ۱۶۳)
دست نشانده‌ی اسکندر در آذربایجان ، ضمن ارسال گزارش وجود زرتشتیان در ارمنستان به او اطّلاع می دهد که در شهر «ابخاز » کردی صاحب نژاد به نام «دوالی » و جود دارد که زور آوری دلیر است و اگر این گردنکش سرکوب نشود ممکن است در آینده موجب دردسر گردد.
در ابخاز کردیست عادی نژاد کـــه از رزم رستم نیارد به یـاد
دوالـــــی بنام آن سوار دلیر بــــــرآرد دوال از تن تند شـیر
دلیران ارمـــن هـــواخواه او کمر بسته بـــر رسم و بـر راه او
همه بــاده بر یاد او می‌خورند خـــــــراج ولایت بدو می‌برنــد
اگــر شه نخواهد بر او تاختن ز ما خواهد این ملک پرداخــتن
(همان: ۱۶۳)
« اسکندر پس از وصول این گزارش روی به ارمنستان می آورد زرتشتیان را نیز در آنجا مانند ایران جاروب می کند و «دوالی » که می داند در برابر او تاب مقاومت ندارد به پیشواز او رفته و از خادمان خاصّ او می گردد.»
(بویس ، ۱۳۷۵ : ۵۱۳ )
جــهان دار کاین زور بازو شــنید سپه را ز بابل به ارمـــن کـشید
فـــرو شست از آلایش آن بوم را پسند آمد ارمــــــن شه روم را
برافکند از او رسم و راه بــــدان پرستیدن آتش مــــــــــوبدان
وز آنجا شبـیخون بــر ابخاز کرد در کین بـــر ابــخازیان باز کـرد
- سازگارسازی قوانین و مقررات مرتبط با تجارت با یکدیگر و یکپارچه سازی
- تثبیت قوانین و مقررات مناسب و اجتناب از تغییرات سلیقه ای، مکرر و بدون پیش آگهی
- اصلاح یا لغو مقررات مغایر با هدف توسعه تجارت خارجی کشور
- بازنگری و اصلاح ساختاری قوانین مرتبط با هدف توسعه فعالیتهای اقتصادی و تولیدی و به منظور تسهیل حضور و رقابت در سطح بین المللی
- اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با بازارهای مالی، بورس اوراق بهادار و بورس های کالایی
- بازنگری و اصلاح قانون کار و تامین اجتماعی جهت فراهم نمودن فضای رقابتی در تولیدات مستقیم و غیرمستقیم صادراتی
-
- سازگارتر نمودن قوانین پولی، بانکی کشور در راستای فراهم نمودن امکانات لازم برای توسعه تولید و صادرات کالاها و خدمات
- بررسی و ارزیابی قوانین و مقررات مرتبط با تجارت و سرمایه گذاری کشورهای منتخب عضو سازمان جهانی تجارت و تنظیم و بهبود و اصلاح و لغو قوانین و مقررات نامنطبق با رعایت ارزش ها و اصول (حقوق مالکیت معنوی، مقررات مرتبط با تجارت سرمایه گذاری و سایر… ).
- نمودن بستر قانونی لازم جهت حضور بانکهای خارجی در ایران در راستای رقابتی شدن سیستم بانکی کشور
- کاهش نرخ تورم و رساندن آن به سطح میانگین این رقم در کشورهای شریک تجاری در منطقه
- منطقی کردن نرخ بهره با بهره گیری از سازوکارهای متعارف و به ویژه اتصال به بازارهای مالی.
- تداوم ارائه تسهیلات و اعتبارات به فعالان صادراتی و توسعه خدمات بانکی
- تداوم تسهیل در اخذ ضمانت نامه های بانکی برای صادرات کالاها و خدمات به ویژه خدمات فنی و مهندسی
- تاسیس شعب بانکهای داخلی در کشورهای هدف صادرا تی به منظور تسهیل در مبادلات ارز حاصل از صادرات و امکان اعطای خطوط اعتباری در شرایط رقابتی و با توجیه اقتصادی یا توجیه راهبردی در موارد خاص
- تقویت همه جانبه بانک توسعه صادرات به عنوان بازوی اقتصادی دولت در همکاری های متقابل تجاری با کشورهای هدف و حمایت دولت و مجلس در این خصوص با افزایش سرمایه بانک متناسب با رشد ارقام صادرات به صورت منظم و پایدار
- ایجاد زمینه حضور بانک های خارجی در ایران تاسیس شعب بانک های معتبر خارجی در داخل به منظور رقابت با شبکه بانکی داخلی
- بکارگیری سیستمهای خدمات و پرداخت الکترونیکی در شبکه بانکی کشور در راستای توسعه تجارت الکترونیک
- توسعه بانکداری الکترونیکی و استفاده از کارت های اعتباری بین المللی
- تسریع در آماده سازی نظام بانکی برای توسعه تجارت الکترونیک در کشور
- ایجاد EXIM BANK مطابق با استانداردهای بین المللی از طریق ادغام بانک توسعه صادرات ایران و صندوق ضمانت صادرات ایران با بهره گیری از تجربه نظیر برخی کشورها.
- همچنین به منظور بهبود زیرساختهای فیزیکی موارد زیر پیشنهاد می شود:
- نوسازی و تجهیز ناوگان حمل و نقل کشور
- توسعه، بهبود و ارتقاء زیرساخت های ملی نوآوری کشور با گرایش نوآوری های فرایند و محصول صادرات گرا
- تداوم توسعه و تجهیز بنادر
- توسعه شرکتهای مشترک حمل و نقل با سایر کشورها
- بهبود و تقویت ساختار و شبکه های حمل و نقل و راه اندازی خدمات درب به درب
- بهبود و تقویت ساختار و شبکه های ارتباطی
- بهبود کارایی و اثربخشی نظام حمل و نقل موجود
- استانداردسازی و ایمن سازی جاده ها
- تکمیل خطوط راه آهن به ویژه کریدور شمال – جنوب و شرق – غرب
- تجهیز ناوگان راه آهن به واگن های باری مورد نیاز در راستای رفع کمبود واگن برای صادرات.
- توسعه و بهبود و تجهیز بنادر به زیرساخت های تخصصی ضرور برای توسعه صادرات کالاها
- بهبود اجزاء شبکه حمل و نقل و ترانزیت در مرزهای کشورهای عراق و افغانستان و سایر مرزها (توقف گاه ها و… ) در راستای توسعه مبادلات مرزی
- تجهیز و تقویت ناوگان حمل و نقل تخصصی صادرات (کانتینرهای یخچال دار و… )
- تکمیل خطوط ریلی منتهی به پایانه های ترانزیتی و صادراتی
- ارتقاء وضعیت شرکتهای حمل و نقل داخلی و بین المللی مرتبط با صادرات
- کاهش سهم هزینه های حمل و نقل داخلی و بین المللی بنگاه های صادراتی در قیمت تمام شده صادرات محصولات
- توسعه ظرفیت اسکله های صادراتی و ایجاد و بهبود اسکله های تخصصی صادراتی.
- ارتقاء و تبدیل وضعیت مناطق آزاد تجاری – صنعتی به سکوهای (پلاتفرم های) صادراتی
- ایجاد مناطق جدید آزاد تجاری – صنعتی فقط به عنوان سکوهای (پلاتفرم های)صادرات
- بهبود و ارتقاء مناطق ویژه اقتصادی عمومی
- ایجاد، توسعه و ارتقاء مناطق پردازش صادرات عمومی
- ایجاد، توسعه، ارتقاء مناطق تخصصی ویژه اقتصادی صادراتی در استان ها و قطب های تولید
- توسعه زیرساختهای تجارت الکترونیکی در مناطق آزاد
- قرار دادن مقررات، ضوابط و رویه های حاکم در مناطق آزاد تجاری، صنعتی و به ویژه اقتصادی در چارچوب سیاست تجاری کشور
- اجرای طرح سامان دهی مبادلات اقتصادی و تجاری ج. ا. ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس در مناطق آزاد تجاری - صنعتی در چارچوب طرح یکپارچه.
