۱۹۹۰م

مولوی جلال الدین حقانی

وزیرستان شمالی
ولایت بکتیا
فرست

جنگ علیه نیروهای غربی

مخاالف دولت حامدکرزای و همسو با ارتش پاکستان

همسو با طالبان و القاعده

القاعده

وهابیت

۱۹۹۸

اسامه بن لادن

سراسر جهان

جهاد علیه مسیحیان و یهودیان

ضد آمریکایی

۳-۱۱-۳- رده­بندی گروه تحریک طالبان پاکستان:
۳-۱۱-۳-۱- گروه محسود^[۷۵]:
این گروه هسته­ی تحریک طالبان پاکستان را تشکیل می­دهد و از عناصر آن می­توان بیت الله محسود را نام برد. در سراسر نواحی قبیله نشین فدرال فعالیت دارند. جهاد علیه دولت پاکستان از اهداف آنان می­باشد.
۳-۱۱-۳-۲- طالبان مقامی یا محلی:^[۷۶]
این گروه، از گروه ­های مولوی نذیر(در وزیرستان جنوبی) و گل بهادر (در وزیرستان شمالی) تشکیل گردیده و اهداف اصلی آنها، حمایت از جهاد در افغانستان می­باشد.
۳-۱۱-۳- ۳-طالبان پنجابی^[۷۷]
این جناح از گروه ­های فرقه­ ای متمرکز در داخل پاکستان بوده و اهداف آنان جهاد علیه هند با موضوع کشمیرمی­باشد (ساناجمال وام احسن ،۲۰۱۵: ۳ و ۵ و ۶ ).
۳-۱۱-۴- ویژگی­های فکری و اندیشه­ های سیاسی طالبان پاکستان:
ویژگی­های فکری و اندیشه­ های سیاسی طالبان را می­توان در موارد زیر خلاصه کرد:
۳-۱۱-۴-۱- اجرای شریعت:
یکی از پیچیدگیهای اساسی در بینش طالبان به طور اخص و بنیادگرایی افراطی به طوراعم، روح تعبدگرایی و قداست بخشی نسبت به دستاوردهای کلامی و فقهی پیشینیان می­باشد. بنیادگرایی افراطی، دوران صدراسلام و میانه را دوره­ طلایی و مصون از هر نوع خطا تلقی نموده و راجع به تفاسیر و تأویل­های دینی این دوره، اعتقاد جزم­گرایانه دارد. اجتهاد و استنباط تازه، در این مکتب جایگاهی ندارد و مردم عموماً موظف به پیروی نقادانه از کلمات و گفتار علمای سلف می­باشند. برداشت صرفاً تقلیدگرایانه­ی اینها از دین، سبب بدبینی و حتی دشمنی آنان با الگوهای زندگی رایج در دنیای معاصرجهان اسلام گردیده است. تنها الگوی مطلوب در نزد بنیادگرایان افراطی، الگوی زندگی جوامع روستایی قرون اولیه­ اسلامی می­باشد. همچنین تفسیر آنان از مفاهیمی مانند توحید و شرک که بنیاد اندیشه­ی کلامی بنیادگرایی افراطی را شکیل می­دهد، در مغایرت آشکار با تفاسیر رایج آن مفاهیم در نزد سایر مکاتب اسلامی است. شاه ولی­الله هندی، رهبرفکری بنیادگرایی افراطی در شبه قاره، دایره توحید را تا آنجا تنگ می­نمایدکه حتی هر نوع استمساک ظاهری به وسایل دیگر را که در راستای قدرت الهی در نظرگرفته شده باشد، شرک به شمارمی­آورد (عارفی ،۱۳۷۸: ۲۰۴ و ۲۰۵ ). با وجود این نظام سیاسی مورد نظر طالبان، مبتنی بر شریعت است. آنان حکومت خود را مبتنی بر شریعت می­خوانند. اسلام مورد نظر طالبان ، همان شریعت غرای محمدی (ص) است (موسوی۱۳۹۱،۱۱۳).
۳-۱۱-۴-۲- نظام سیاسی ،خلافت و امارت:
ایده آل و مطلوب حکومت اسلامی از دیدگاه اهل تسنن خلافت است. پس از رحلت پیامبر (ص) با روی کار آمدن خلف و پس از آن سلسله­های اموی و عباسی بر اساس هر رویداد یک نظریه از طرف اندیشمندان اهل تسنن صادرشد. در حقیقت پس از بروز رویداد سیاسی می­خواستند با نظریه­پردازی آن را مشروع جلوه دهند. نظریات ایجاد خلافت در قالب اهل حل و عقد، استخلاف، شورا، اجماع عامه، استیلا دقیقاً پس از بروز و ظهورعینی، به نظریه تبدیل شدند. مهمترین اصل در اندیشه سیاسی دیوبندی و سایرگروه­های بنیادگرای افراطی از جمله طالبان، احیای اصل خلافت در نظام سیاسی اسلام است. شاه ولی­الله هندی سرسلسله نهضت بیداری اسلامی در شبه­قاره که مکتب بنیادگرای دیوبندی نیز متأثر از افکار اوست، احیای خلافت­اسلامی را رکن اساسی در اسلامی شدن جامعه دانسته است. شاه ولی­الله مانند اکثردانشمندان اهل سنت، شیوه ایجاد خلافت اسلامی را در چهار مورد خلاصه می­ کند: بیعت اهل حل و عقد، شورا، نصب و غلبه. جالب اینجاست که شاه ولی­الله یکی از ویژگی­های خلیفه را شرافت نسبی و قومی دانسته که این امر با تفکر امروزی طالبان که خود را منتسب به یک گروه قومی برتر (پشتون) می­داند، کاملاً سازگاری دارد. طالبان با توسل به این ویژگی خلیفه، حق خلافت را شایسته انحصاری مردم پشتون می­داند.
۳-۱۱-۴-۳- نقش مردم در حکومت:
در تئوری خلافت و امارت آن طوری که طالبان آن را می­خواهد، مردم و احزاب جایگاهی ندارند.
۳-۱۱-۴-۴- مبارزه با نوآوری­های مدنیت غربی:
نفی مطلق مدنیت غربی به وسیله طالبان، آنها را از تمامی گروه ­های بنیادگرای حاضر در جهان اسلام جدا می­ کند. طالبان که دست پرورده مکتب دیوبندی و وهابی است، در اوایل کار با هر نوع دستاورد تمدن غربی به مخالفت برخواسته و سپس به تدریج به سوی محافظه کاری تمایل پیدامی­کنند (موسوی۱۳۹۱ ،۱۱۸ و ۱۱۹ و ۱۲۰). نفی فرهنگ غربی، مشکلات بیشماری را به همراه دارد.
مخالفت تعصب­آمیز طالبان با تلویزیون، وسایل تصویربرداری، لباس فرنگی، سینما و امثال آن، نشانه­ی آشکاری بر روحیه­ی ستیزه جویی آنان با مظاهرتمدن غربی است، چه اینکه تلویزیون و سینما در نزدطالبان از ابزار شیطانی به حساب آمده و در ردیف آلات لهو و لعب که مشروعیتی در دین ندارد، قرارمی­گیرد (عارفی ،۱۳۷۸: ۲۳۹ و ۲۰۴ ).
۳-۱۱-۴-۵- استفاده از خشونت:
خشونت و انعطاف ناپذیری دو ویژگی دیگر در شیوه سیاست مداری در دولت اسلامی طالبان است که محصول فرهنگ سنتی پشتون­ها محسوب می­ شود. معمولاً فرهنگ قبایلی، فرهنگی توأم با خشونت و انعطاف ناپذیری است. مردم قبایل پشتون، در امرکین­خواهی شهرت دارند. اگر جنبش طالبان با تأکید بر سیاست نظامی­گری، بررسی راه­های مسالمت آمیز با مخالفان خود را مردود می­شمارند، تا حدودی متأثر از این ایده است که نظامی­گری، سمبل قدرت و غیرت و شجاعت و مردانگی محسوب می­ شود که در سنت پشتون­ها، معنای بزرگی دارد و گفتگو و مذاکره نشانه ترس و بزدلی و بی­همتی و زانوزدن در برابر خصم تلقی می­ شود که از نظرعرف پشتون والی، عملی کاملاً ناپسند به شمار می ­آید. بنابراین، آنچه طالبان به عنوان یک گروه مذهبی- سیاسی، تحت نام دین و مذهب ارائه می­دهد، نمی­تواند صرفاً مذهبی باشد، بلکه مذهبی است که با پیش فرض­های فرهنگ سنتی و قبایلی شکل­گرفته و تفسیریافته است.

۳-۱۱-۴-۶- نفی اجتهاد:
یکی از پیچیدگی­های اساسی در بینش طالبان به طور اخص و بنیادگرایی افراطی به طوراعم، روح تعبدگرایی و قداست بخشی نسبت به دستاوردهای کلامی و فقهی پیشینیان می­باشد. بنیادگرایی افراطی، دوران صدراسلام و میانه را دوره طلایی و مصون از هرنوع خطا تلقی نموده و راجع به تفاسیر و تأویل­های دینی این دوره، اعتقاد جزم­گرایانه دارد. اجتهاد و استنباط تازه، در این مکتب جایگاهی ندارد و مردم عموماً موظف به پیروی نقادانه از کلمات و گفتارعلمای سلف می­باشند. تنها الگوی مطلوب در نزد بنیادگرایان افراطی، الگوی زندگی جوامع روستایی قرون اولیه اسلامی می­باشد و رفتار خشک و متحجرانه آنان با زنان و نوع نگرش­شان نسبت به نقش اجتماعی و ربیتی زن در جامعه، ریشه در همین روح سلفی­گری آنها داردکه با ضروریات زندگی کنونی کاملاً بیگانه است. همچنین تفسیرآنان از مفاهیمی مانند توحید و شرک که بنیاد اندیشه کلامی بنیادگرایی­افراطی را تشکیل می­دهد، در مغایرت آشکار با تفاسیر رایج آن مفاهیم در نزد سایر مکاتب اسلامی است.
۳-۱۱-۴-۷- خودحق پنداری و تکفیر مخالفان:
بنیادگرای افراطی از نوع وهابی، با توسل به حربه تکفیر، به مبارزه با تمامی مذاهب و فرق اسلامی غیر از خود رفته و به جز خویشتن، سایر گروه­ ها را یکسره بر باطل و حتی کافر می­پندارد.
مکتب دیوبندی در پاکستان، جناح­فکری رقیب خود بریلوی را که حلقه دیگری از سنیان حنفی مسلک است، کافر قلمداد نموده و مخالفت با آن را از وظایف شرعی خود می­پنداشت؛ برخاستن طالبان از مدارس دینی پاکستان که بیشتر با حمایت مالی عربستان سعودی اداره می­ شود، وابستگی طالبان به جماعت­العلما و شاخه تندرو و ضدشیعی سپاه صحابه، و ریشه داشتن آنان در مکتب دیوبند هند، این انتظار را موجه می­ساخت که آنان گروه شیعه ستیز باشند.
۳-۱۱-۴-۸- تعلیم و تربیت:
بیشترین انتقادها بر طالبان در بخش تعلیم و تربیت وارد است. توجه طالبان بیشتر به ساخت مدارس دینی یا دینی کردن مدارس برای تربیت طالبان به منظورجنگ بود.
۳-۱۱-۴-۹- طالبان و هنر