مقدار متوسط جهانی برآورده شده است. طبق آمار حدود نیمی از نفت خام و فرآورده های نفتی که توسط کشتی ها صادر میگردد از این خلیج می گذرد و آلودگی حاصل از حمل و نقل مواد نفتی در خلیج فارس حدود ۸۶% کل آلودگی نفتی آن تخمین زده شده است که در مقام مقایسه حدود ۲ برابر سهم آلودگی در اثر حمل و نقل دریائی در سطح جهانی می باشد. (Al- Saleh & Shinwari, 2002; Dugo et al., 2006; Agah et al., 2009; Ganjavi et al., 2010 ).
شرایط خاص فیزیوگرافیک و بوم شناختی خلیج فارس، استخراج و صدور نفت از این منطقه به دیگر مناطق جهان، تبخیر بالای آب و ورودی کم آب شیرین به محیط، فشار فزاینده ای را متوجه محیط زیست دریایی خلیج فارس نموده است. به این جهت خلیج فارس همواره با دریاهای دیگر نظیر مدیترانه، سرخ، سیاه، بالتیک و چند محیط آبی دیگر به عنوان مناطق ویژه انتخاب شده اند و به تبع آن مقرارت خاصی برای حفاظت محیط زیست این مناطق اعمال گردیده است. در دهه های اخیر به دلیل توسعه کشورهای ساحلی به کمک درآمدهای نفتی اکوسیستم خلیج فارس شاهد تاثیرات مخربی بوده است. بالاترین میزان آلودگی، در نمونه های بستر خلیج فارس در مسیر تردد شناورهای نفتی قرار دارد و روند رو به افزایشی را نشان می دهد. با توجه به ذخایر عظیم نفت و گاز در این منطقه که حدود ۴۰% کل ذخایر جهانی تخمین زده شده است، ادامه روند رو به افزایش برای چندین دهه آینده قابل پیش بینی است، از این رو آلودگی این منطقه ضرورتاً باید تحت پایش و کنترل باشد(آزادبخت و ارمغان، ۱۳۸۸).

۱-۲- جزیره قشم
۱-۲-۱- موقعیت جغرافیایی
جزیره قشم در مدخل ورودی خلیج فارس از دریای عمان (تنگه هرمز) بین"۳۸، ۱۵َ،˚۵۵ تا “۵۲،’۱۶،˚۵۶ طول شرقی و “۲۰،’۳۲،˚۲۶ تا “۰۰،’۰۰،˚۲۷ عرض شمالی واقع شده است (سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح،۱۳۸۲). جزیره قشم، با پهنه ای حدود ۹/۱۶۰۹ کیلومتر مربع در جنوب استان هرمزگان، در شمال شرقی تنگه استراتژیک هرمز واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۶ متر است. جزیره قشم حدود ۵/۲ برابر دومین جزیره بزرگ خلیج فارس یعنی بحرین است(حافظ نیا،۱۳۷۱).
وجود صنایع و شرکت های مختلف مثل شرکت سرب و روی قشم که در منطقه اقتصادی قشم واقع است موجب دفع مواد زائد و پساب کیک لجن تصفیه شامل ۶۰% فلز روی به صورت سولفات روی، کیک های لجن شامل گچ و سیلیس، ۱۰ درصد روی و کادمیوم و سرباره شامل ۸۵% فلز روی به صورت اکسید روی می باشد. شهرستان قشم از لحاظ صنایع نیز دارای توانایی‌هایی است که از مهم‌ترین صنایع این شهرستان می توان لنج سازی، قایق فایبرگلاس، آبزی پروری و صنعت پالایش نفت و گاز گورزین را نام برد. پالایشگاه گازگورزین قشم، که از پنج حلقه چاه تغذیه می کند، پس از پالایش، به وسیله لوله های ۱۲ اینچی از لافت کهنه به بندر پل و پس از ۷۰ کیلومتر به نیروگاه بندرعباس می رسد تا انرژی گازی را به الکتریسیته تبدیل کند. توان پالایش و حمل گاز طبیعی به نیروگاه حرارتی بندرعباس در صورت امکان مصرف روزانه یکصد میلیون فوت مکعب است. از معادن شهرستان قشم می توان معدن نمک، گاز قشم، معدن سنگ لاشه، شن و ماسه و معدن خاک سرخ در شهر هرمز را نام برد(صمصام پور، ۱۳۹۰).
۱-۲-۲- وضعیت آب های اطراف جزیره قشم از نظر جزر و مد و جریان های دریایی
دو جزر و دو مد در مدت شبانه‌روز در اطراف جزیره قشم رخ مى‌دهد که اختلاف ارتفاع متوسط آنها ۲ تا ۳ متر است. امواج دریا در اطراف قشم اغلب کمتر از یک متر ارتفاع دارند و از این‌ رو مى‌توان دریاى اطراف قشم را یک دریاى آرام خواند. اما در سواحل جنوبى و شرقى گاه امواج بلندتر از ۳ متر نیز قابل مشاهده است. جریان‌هاى دریایى اصلى اطراف جزیره حاصل جزر و مد بوده و سریع‌ترین آن در محدوده بین پل و لافت کهنه قابل مشاهده است و سرعت آن به ۳ گره دریایى مى‌رسد. جهت جریان در هنگام مد به طرف غرب و در هنگام جزر به طرف شرق است. میزان متوسط شورى آب دریا در اطراف قشم (قسمت در هزار) ppt^[1] ۳۵ و رنگ آب دریا بیشتر سبز مغز پسته‌اى و در برخى موارد آبى رنگ است(سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح،۱۳۸۲).
پیشرفت روز افزون صنایع و متعاقب آن آلودگی هوا و افزایش بی رویه جمعیت شهرها و روستاها و در پی آن توسعه مناطق کشاورزی و استفاده از کودها و سموم دفع آفات موجب می گردد تا میزان زیادی فاضلاب های صنعتی و شهری و همچنین پساب ها در کشاورزی که دارای مقادیر متنابهی از فلزات سنگین هستند، وارد اکوسیستم های آبی گردند و موجب تخریب محیط زیست شوند(Sures et al., 1995; Romeo et al., 1999; Al- Saleh et al., 2002; Demira, 2006; Agah et al., 2009; Ganjavi et al., 2010; Saei- Dehkordi et al., 2010 ).
۱-۳- منابع آلوده کننده محیط های دریایی
منشا ورودی آلاینده ها به محیط های دریایی بسیار متنوع و متفاوت می باشند(جدول ۱-۱). آلودگی به وسیله فلزات سنگین از مدتها پیش به عنوان موضوعی مهم تشخیص داده شده که از طرق مختلف به این اکوسیستم وارد می شود. در سال ۱۹۸۰ گروه تحقیقاتی (GESAMP)^[2] آلودگی دریا را چنین تعریف کرده است: آلودگی توسط انسان به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از طرق رهاسازی ماده و یا انرژی به داخل محیط دریایی ایجاد می گردد که سبب اثرات زیان آوری چون آسیب به منابع تجدید شونده دریایی، اشکال در فعالیت های صید و صیادی، آسیب رساندن به کیفیت آب دریا و خطر بر سلامتی انسان می باشد (کلارک، ۱۳۸۵). آلودگی نه فقط به دست انسان بلکه به صورت طبیعی نیز به محیط وارد می شود. در این راستا Brayan(1984) منابع آلوده کننده آب ها را به سه گروه عمده تقسیم بندی کرده است:
آلودگی از ساحل: در این حالت آلاینده های فلزی توسط جریان های رودخانه ای و فرسایش و هوا زدگی صخره های ساحلی، به محیط های دریایی وارد می گردد.
آلودگی از اعماق: که شامل فلزات آزاد شده رسوبات اعماق دریا بوسیله فرآیندهای شیمیایی، فعالیت های آتش فشانی بستر، تشکیل کوه ها، حرکت تکتونیکی، نشت نفت از بستر و فراجوشی می شود. قسمتی از منابع طبیعی کادمیوم از طریق فرایند فراجوشی آبهای اقیانوسی غنی از کادمیوم تامین می گردد.
آلودگی از نواحی نزدیک ساحل: این آلاینده ها شامل ذرات و غبارهای انتقال یافته توسط جریان هوا، مواد تولیدی حاصل از فرسایش یخ های قطبی و انتقال آن ها توسط یخ های شناور و گازهای فلزی حاصل از پوسته زمین می باشند (دبیری، ۱۳۷۹).
از جمله فعالیت های صنعتی آلوده کننده، سوزاندن زغال سنگ و به خصوص زباله های پلاستیکی می باشد که مقادیر قابل توجهی کادمیوم، وارد اتمسفر می کند. این آلاینده ها که به صورت ذرات معلق در هوا وجود دارند توسط جریانات هوایی به نواحی دیگری از کره زمین انتقال یافته و به صورت ریزش های جو بر سطح آب فرود می آیند (رضوی، ۱۳۷۸؛Meador et al., 2005). فاضلاب های شهری، صنعتی و فعالیت های وابسته، منابع عمده وارد کننده فلزات سنگین به محیط های دریایی می باشند. بخش عمده ای از فاضلاب های شهری را پساب های خانگی تشکیل می دهند که آلاینده های فلزی آن از طریق فعالیت های متابولیکی و فرسایش لوله های آب و فاضلاب (مس، سرب، روی، کادمیوم) و همچنین شوینده های حاوی ترکیبات فلزی (روی، بور، آرسنیک، آهن، منگنز، کروم، نیکل، کبالت) ایجاد می گردد (زون و گلیانتس، ۱۳۸۲؛ Agah et al., 2009).
جدول ۱-۱: فهرستی از صنایع به همراه فلزات سنگین احتمالی در پساب ( کلارک، ۱۳۸۵؛ اسماعیلی ساری، ۱۳۸۱؛ جلالی و آقازاده مشگی، ۱۳۸۵؛Storelli et al., 2010: Heath, 1987)