این مقیاس یک ابزار خودسنجی است که برای اندازه گیری درجه ی فرسودگی زناشویی در بین زوجین طراحی گردیده است .(CBM) توسط پاینز در سال ۱۹۹۶ ابداع گردید. این پرسشنامه ۲۱ مورد مشتمل بر سه جزء اصلی خستگی جسمی ،خستگی عاطفی و خستگی روانی است .این موارد روی یک مقیاس هفت امتیازی پاسخ داده می شود .سطح یک ، معرف عدم تجره عبارت مورد نظر (هرگز) و سطح هفت معرف تجربه زیاد عبارت مورد نظر (همیشه ) است .تکمیل کردن CBM 15 تا ۲۰ دقیقه طول می کشد (پاینز،۱۹۹۶) .ارزیابی ضریب پایایی (CBM) نشان داد که دارای یک همسانی درونی بین متغیرها در دامنه بین (۸۴/۰ تا ۹۰/۰ )است و همچنین از روایی خوبی برخوردار است . در پژوهش نویدی (۱۳۸۴) آلفای کرونباخ این پرسشنامه ۸۶/۰ گزارش شده است .در پژوهش حاضر با بهره گرفتن از روش آلفای کرونباخ میزان ضریب آن ۸۱/۰ گزارش شده است .(عبادت پور و همکاران ۱۳۹۲).

_ نحوه ی نمره گذاری : از طریق ارزیابی این پرسشنامه به هریک از زیر مقیاس های خستگی جسمی ،خستگی عاطفی و خستگی روانی نمرات جداگانه ای تعلق می گیرد و از مجموع نمرات آنها ، نمره ی فرسودگی کلی برای رابطه زناشویی محاسبه می شود که در این پژوهش نمره ی فرسودگی زناشویی کلی استفاده شده است.
نمره گذاری این مقیاس در یک طیف ۷درجه ای لیکرت در دامنه ای بین ۱(هرگز) تا ۷(همیشه) می باشد که آزمودنی تعداد دفعات اتفاق افتاده موارد مطرح شده در رابطه زناشویی خود را مشخص می سازد. نمره گذاری ۴ ماده ی (۲۰، ۱۹، ۶، ۳)، به صورت معکوس انجام می شود. در این پرسشنامه نمرات بالاتر نشان دهنده ی فرسودگی بیشتر است و حد بالا نمره ی ۱۴۷ و حد پایین نمره ی ۲۱ است. برای تفسیر نمره ها باید آنها را تبدیل به درجه کرد که این عمل از طریق تقسیم نمودن نمره های حاصل شده از پرسشنامه بر تعداد سوالات (۲۱سوال) به دست می آید. در تفسیر نمره ها، درجه ی بیش از ۵ نشانگر لزوم کمک فوری، درجه ی ۵ نشان دهنده ی وجود بحران، درجه ی ۴ نمایانگر حالت فرسودگی و درجه ی ۳ و کمتر از آن نیز نشان دهنده ی وجود رابطه خوب است (محمدی،۱۳۹۳).
۲-۴-۳ پرسشنامه راهبردهای تنظیم شناختی هیجان(CERQ) :
این پرشسنامه یک پرسشنامه خودسنجی است که گارنفسکی ،کرایچ، و اسپینهاون(۲۰۰۲) تهیه کرده اند .نسخه اصلی این پرسشنامه دارای ۳۶ ماده و شامل ۹ زیرمقیاس است که عبارتند از نشخوارفکری،پذیرش،سرزنش،سرزنش خود،توجه مثبت مجدد ،تمرکز مجدد بر برنامه ریزی،ارزیابی مجدد مثبت،دیدگاه فکری تناسبی،فاجعه آمیزپنداری،و سرزنش دیگران می شود.
در این پرسشنامه ،راهبردهای سرزنش خود،ملامت دیگران ،نشخوار ذهنی،و فاجعه آمیز پنداری راهبردهای منفی تلقی می شوند و پذیرش ،توجه مجدد بر برنامه ریزی،توجه مثبت مجدد،ارزیابی مجدد مثبت ،و دیدگاه تناسبی راهبردهای مثبت هستند.پاسخ های این پرسشنامه در یک پیوستار ۵ درجه ای (همیشه ،اغلب اوقات،معمولا،گاهی ،هرگز) جمع آوری می گردند.سازندگان این پرسشنامه پایانی آن را از طریق محاسبه آلفای کرونباخ،برای راهبردهای مثبت ۹۱/۰ ، برای راهبردهای منفی ۸۶/۰، و برای کل پرسشنامه ۹۳/۰ گزارش کرده اند. در ایران برای این آزمون ،یوسفی (۱۳۸۰)ضریب آلفای کرونباخ ۸۲/۰ و پیوسته گر و حیدری (۱۳۸۵) ضرایب آلفای کرونباخ بین ۶۸/۰ تا ۵۸/۰ را گزارش کرده اند . امین آبادی (۱۳۸۸) این پرسشنامه را از طریق تحلیل عاملی اکتشافی با روش تحلیل مولفه اصلی بررسی کرد و در نتیجه آن ،۳۶ سوال به ۲۶ سوال و ۹ خرده مقیاس به ۴ خرده مقیاس (سرزنش خود و فاجعه آمیزپنداری، مقابله (پذیرش) ، مثبت اندیشی ، سرزنش یا ملامت دیگران) کاهش یافتند که برای خرده مقیاس ها به ترتیب ، ضرایب پایانی ۷۷/۰، ۷۰/۰ ،۷۶/۰ ، ۶۴/۰ و برای کل پرسشنامه ضریب پایانی ۷۰/۰ به دست آمد. (عیسی زادگان و همکاران ۱۳۹۲)
_نحوه ی نمره گذاری : این پرسشنامه دارای ۹ خرده مقیاس است، که ۵ خرده مقیاس (ملامت خویش، نشخوارگری، ملامت دیگران، دیدگاه گیری، فاجعه سازی) وقایع منفی و ناخوشایند و شیوه ی پاسخگویی به این وقایع را، و ۴ خرده مقیاس (پذیرش، تمرکز مجدد ومثبت، ارزیابی مجدد مثبت، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی) وقایع مثبت و خوشایند و شیوه ی پاسخگویی به این وقایع را مشخص می کند.
هر خرده مقیاس شامل ۴ ماده است. نمره ی کل هریک از خرده مقیاس ها از طریق جمع کردن نمره ماده ها به دست می آید. نمره های بالا در هر خرده مقیاس بیانگر میزان استفاده ی بیشتر از راهبرد مذکور در مقابله و مواجهه با وقایع استرس زا و منفی است.(مهدیه و همکاران، ۱۳۹۲)
۳-۴-۳ پرسشنامه الگوهای ارتباطی( CPQ ) :
این پرسشنامه در سال ۱۹۸۴ توسط کریستینسن و سالاوی در دانشگاه کالیفرنیا تهیه شده و دارای ۳۵ سوال است. پاسخ ها در یک مقیاس ۹ درجه ای لیکرت از ۱(غیرممکن) تا ۹(خیلی ممکن است) درجه بندی شده، رفتارهای زوجین را در طول سه مرحله از تعارض زناشویی برآورد می کند. این سه مرحله زمانی که در روابط زوجین مشکل ایجاد می شود، در مدت زمانی که درباره ی مشکل ارتباطی بحث می شود، بعد از بحث در مورد مشکل ارتباطی را دربرمی گیرد. همچنین دارای سه خرده مقیاس است : مقیاس ارتباط سازنده متقابل، مقیاس ارتباط اجتنابی متقابل، مقیاس ارتباط توقع/کناره گیری. ارتباط توقع/کناره گیری از دو بخش تشکیل شده است: مرد متوقع/زن کناره گیر و زن متوقع/مرد کناره گیر. این سه خرده مقیاس توسط کریستنسن و شنک (۱۹۹۱) تهیه شده اند. ارتباط توقع / کناره گیری خود از دو بخش تشکیل شده است: مرد توقع / زن کناره گیری و زن توقع / مرد کناره گیری. سوالاتی که خرده مقیاس های مذکور را شکل می دهند برای هر خرده مقیاس به ترتیب زیر می باشند:
۱- ارتباط سازنده متقابل: الف ۲ + ب ۲ + ب ۴ + ج ۱ + ج ۳
هیوی و همکاران (۱۹۹۶) خرده مقیاس بهتری را برای ارتباط سازنده متقابل ارائه کرده که تشکیل شده از سوالات: (b10 + a10 + ب ۳ + ب ۱) – (ب ۴ + ب ۲ + الف ۲) است. در پژوهش حاضر از خرده مقیاس هیوی و همکاران استفاده گردید.
۲- ارتباط مرد توقع / زن کناره گیری: الف ۳a + ب ۵a + ب ۶a
۳- ارتباط زن توقع / مرد کناره گیری: الف ۳b + ب ۵b + ب ۶b
۴- ارتباط توقع / کناره گیری: الف ۳a + الف ۳b + ب ۵a + ب ۵b + ب ۶a + ب ۶b
۵- ارتباط اجتناب متقابل: الف ۱ + ج ۲ + ج ۴
تحقیقاتی که از این پرسشنامه استفاده نموده اند، روایی و پایایی قابل قبولی را در مورد خرده مقیاس های مختلف آن نشان داده اند. کریستنسن و شنک(۱۹۹۱) روایی سه خرده مقیاس این پرسشنامه را برآورد نمودند. در این مطالعه که در آن سه گروه از زوجین غیر درمانده، درمانده و در حال طلاق یا جدا شده باهم مقایسه شدند. خرده مقیاس ارتباط سازنده متقابل توانست بین هرسه گروه تمیز قائل شود، درحالیکه خرده مقیاس های ارتباط اجتنابی متقابل و توقع/کناره گیری تنها توانستند بین زوجین درمانده و غیردرمانده تفکیک قائل شوند. نتایج پایایی کریستنسن و هوی (۱۹۹۰) وهوی و همکارانش(۱۹۹۳) بر روی آزمودنی های آمریکایی شباهت بسیاری با کار بتمن و همکارانش(۱۹۹۸) برروی آزمودنی های سوئیسی و آلمانی دارد. آلفای کرونباخ بدست آمده در پژوهش های این محققان بر روی ۵مقیاس پرسشنامه الگوهای ارتباطی از ۴۴/۰تا ۸۵/۰ گزارش شده است، که نتایج رضایت بخشی است. علاوه بر این نتایج پایایی بتمن و همکارانش(۱۹۹۶) بر روی آزمودنی سوئیسی و آلمانی نیز رضایت بخش است. آلفای کرونباخ به دست آمده در پژوهش این محققان بر روی مقیاس ارتباط سازنده متقابل، بین ۷۴/۰ تا ۷۸/۰ گزارش شده است که نتایج رضایت بخشی است.
در ایران عبادت پور(۱۳۷۹)، پرسشنامه فوق را هنجاریابی کرده و به منظور برآورد روایی پرسشنامه، همبستگی بین مقیاس های این پرسشنامه و پرسشنامه رضایت زناشویی را محاسبه کرده است. ضرایب همبستگی به دست آمده برای سه خرده مقیاس ارتباط سازنده متقابل، ارتباط اجتنابی متقابل و ارتباط توقع/کناره گیری به ترتیب عبارت از ۵۸/۰، ۵۸/۰- ، ۳۵/۰ است که همگی در سطح آلفای ۰۱/۰ معنی دار بودند (فاتحی زاده واحمدی،۱۳۸۴).
_نحوه ی نمره گذاری : نمره گذاری پرسشنامه براساس طیف لیکرت است و به این صورت می باشد که غیرممکن است (۱) ……تا….. امکان دارد(۹).
برای نمره گذاری، نمره های به دست آمده را جمع کرده و سپس براین اساس : (حد پایین نمره : ۳۵ ، حد متوسط نمرات : ۱۶۵ ، حد بالای نمرات : ۳۱۵) قضاوت شد ،که نمره ی بین ۳۵ تا ۷۰ : بیانگر الگوهای ارتباطی ضعیف زوجین ، نمره بین ۷۰ تا ۱۶۵ : بیانگر الگوهای ارتباطی متوسط زوجین و نمره ی بالاتر از ۱۶۵ : نشان دهنده ی الگوهای ارتباطی قوی زوجین است .
تفسیر نمرات براساس مؤلفه های پرسشنامه نیز به این ترتیب است که نمره ی به دست آمده از هر مؤلفه نشانگر میزان غالب بودن آن نوع الگوی ارتباطی است یعنی هر مؤلفه ای که نمره ی بیشتری به خود اختصاص دهد الگوی ارتباطی غالب بین زوجین است.
۴-۴-۳ پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز:
برای سنجش سرمایه ی روانشناختی از پرسشنامه ی سرمایه ی روانشناختی لوتانز و همکاران(۲۰۰۷)استفاده می شود. در این پرسشنامه از مقادیر استاندارد شده که به طور وسیعی ساختارهایی که امید، تاب آوری، خوش بینی و خودکارآمدی را می سنجد،استفاده می شود و قابلیت اعتبار و پایایی این خرده مقیاس ها نیز اثبات شده است و این پرسشنامه شامل ۲۴ سوال و هر خرده مقیاس شامل ۶ گویه است و آزمودنی به هر گویه در مقیاس ۶ لیکرت (کاملا موافقم تا کاملا مخالفم) پاسخ می دهد. )دیانت نسب و همکاران،۱۳۹۳). نسبت خی دو این آزمون برابر با ۶/۲۴ است و آماره های CFI، RMSEA در این مدل به ترتیب ۹۷/۰ و ۰۸/۰ هستند. همچنین در پژوهش حاضر میزان پایایی این پرسشنامه براساس آلفای کرونباخ ۸۵/۰ به دست آمد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی حاکی از این بود که این آزمون دارای عوامل و سازه‌های مورد نظر سازندگان آزمون است. در حقیقت نتایج تحلیل عاملی روایی سازه آزمون را تایید کردند (هاشمی نصرت آباد و همکاران، ۱۳۹۰)
_نحوه ی نمره گذاری: در نمره گذاری این پرسشنامه که به صورت لیکرتی می باشد، به ترتیب به (کاملا مخالفم، نمره ی ۱) ، (مخالفم، نمره ی ۲) ، (تاحدودی مخالفم، نمره ی ۳) ، (تاحدودی موافقم، نمره ی ۴) ، (موافقم، نمره ی ۵) و (کاملا موافقم، نمره ی۶) اختصاص داده می شود، به استثنای (سوالات ۱۳-۲۰-۲۳) که به صورت معکوس نمره گذاری می شوند.
همچنین ۶ سوال اول (از سوال ۱ تا ۶) بیانگر مؤلفه ی خودکارآمدی،
۶ سوال دوم (از سوال ۷ تا ۱۲) بیانگر مؤلفه ی امید واری،
۶سوال سوم (از سوال ۱۳ تا ۱۸) بیانگر مؤلفه ی تاب آوری،
۶ سوال چهارم (از سوال ۱۹ تا ۲۴) بیانگر مؤلفه ی خوش بینی می باشد.
۵-۳ روش جمع آوری اطلاعات :
رایج ترین ابزار اندازه گیری برای مطالعه زوج ها پرسشنامه های خود سنجی هستند. بنابراین در این پژوهش برای اجرای تحقیق و گردآوری داده ها از پرسشنامه های راهبردهای تنظیم شناختی هیجان(CERQ) ، مقیاس فرسودگی زناشویی (CMB) ، پرسشنامه الگوهای ارتباطی( CPQ ) و پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز استفاده شده است. پرسشنامه های مذکور جمعا از ۱۱۵ سوال تشکیل شده اند. اطلاعات لازم برای پژوهش شامل مدت تاهل ، سن و مدرک تحصیلی ، در ابتدای هر پرسشنامه آورده شده. نمونه های پژوهش حاضر با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند، این نوع نمونه گیری روشی است که در آن نمونه براساس این اصل انتخاب می شود که کلیه افراد جامعه ی مورد مطالعه باهم مشابهت دارند و متجانس هستند. در پژوهش حاضر نیز از کارمندان متاهل شرکت بیمه رازی به عنوان جامعه ی آماری استفاده شده که در زمینه های تحصیل و سن تا حد زیادی باهم متجانس هستند. برای انتخاب افراد نمونه ، از شیوه ی قرعه کشی دستی استفاده شد، به این ترتیب که پس از تهیه ی لیستی از افراد متاهل، که ۱۴۰ نفر را شامل می شدند، به هریک ازآنها یک عدد به عنوان کد اختصاص داده شد سپس قرعه کشی به صورت دستی انجام شد و تعداد ۱۰۳ نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. با توجه به اینکه تعداد پرسشنامه ها و سوالات تا حدودی زیاد بوده است و همچنین با نظر به اینکه ظاهر ابزار پژوهش یکی از اصلی ترین موارد در ایجاد انگیزه برای همکاری آزمودنی هاست، برای ترغیب افراد نمونه به همکاری پرسشنامه ها بصورت رنگی طراحی و چاپ شده و در اختیار آنها قرار گرفته است .
۶-۳ روش های آماری :
برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی شامل شاخص های میانگین، انحراف استاندارد ،نمودار و جداول و در سطح امار استباطی از تحلیل رگرسیون چندمتغیره به روش گام به گام و همبستگی پیرسون برای آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شد تا رابطه الگوهای ارتباطی زوجین و سرمایه ی روانشناختی زوجین و تنظیم شناختی هیجان زوجین با فرسودگی زناشویی و نقش آنها در پیش بینی فرسودگی زناشویی زوجین مشخص شود، همچنین به عنوان ابزار تجزیه و تحلیل از نرم افزار آماری ۲۱SPSS استفاده شد.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده ها
۱-۴ مقدمه :
با انجام تحلیل داده های پژوهش به اهداف از پیش تعیین شده پژوهش نزدیک می شویم. فصل چهارم این پژوهش را می­توان به دو بخش کلی تقسیم نمود. بخش اول به توصیف داده ­های خام حاصل از متغیر­های پژوهش تعلق گرفته است. بدین صورت که با شاخص­ های توصیفی آزمودنی­ها خلاصه سازی ، تفسیر و گزارش شده است.
در بخش بعد به آزمون فرضیه ­های پژوهش و یافته­های حاصل از آنها پرداخته شده است. در این بخش از آزمون­های ضریب همبستگی، رگرسیون چند متغیری با روش گام به گام و رگرسیون تکمتغیری برای آزمودن فرضیه ­های پژوهش استفاده شده است.
جهت کاهش خطا در محاسبات از نرم افزار آماری۲۱SPSSاستفاده شد.
۲-۴ توصیف داده ها :
همانگونه که اشاره شد در این بخش ویژگی­های مورد سنجش قرار گرفته گروه نمونه با بهره گرفتن از جداول توزیع فراوانی و نمودارهای ستونی، شاخص­ های مرکزی و پراکندگی، چون میانگین، انحراف استاندارد، متغیر­های پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند.
در اولین مرحله تنظیم شناختی هیجانی گروه نمونه نیز مورد بررسی قرار گرفت که نتیجه آن در جدول ۱-۴ گزارش شده است.